جاهای دیدنی حرم مطهر امام رضا (ع)

با جاهای دیدنی حرم امام رضا آشنایی دارید؟ برای دوستداران و زائرانی که به عشق زیارت شاه خراسان راهی مشهد می‌شوند، حرم پناهگاهی امن برای رسیدن به عالی‌ترین درجه از آرامش معنوی است. معمولا کمتر پیش می‌آید که زائران به حرم مطهر به چشم جاذبه‌ای دیدنی نگاه کنند. دلیل این نگاه محدود و کلیشه‌ای هم شاید معرفی ناکامل اهالی قلم از بارگاه شریف و ملکوتی علی‌بن‌موسی‌الرضا باشد. پیشنهاد می‌کنیم برای شناخت بهتر از حرم مطهر تا انتهای این مطلب همراه ما باشید؛ چراکه قرار است معرفی کاملی از جاهای دیدنی مشهد در حرم داشته باشیم.

1. مقبره اصلی امام رضا؛ مکانی که تا مدتها پنهان بود

قبله آمال تمام عاشقان و زائران آرامگاه امن و بهشتی امام رضاست. بعد از شهادت امام رضا (ع)، مضجع شریف ایشان را به خواست خود حضرت در سطحی گود بنا کردند. با آبادشدن شهر مشهد و ساختن خیابان‌های جدید، فاصله مرقد تا سطح زمین هم بیشتر شد. ازهمین‌رو، قبر اصلی امام رضا حدود 5 متر پایین‌تر از ضریح قرار دارد و به نوعی می‌توان آن را از مکان های مخفی حرم امام رضا قلمداد کرد.

2. مقبره پیر پالان دوز؛ از جاهای دیدنی حرم امام رضا علیه السلام

یکی از جاهای دیدنی حرم که به عارفی والامقام در سده دهم هجری تعلق دارد، مقبره پیرپالان‌دوز است. این عارف بزرگ «شیخ محمد مقتدی کارندهی» نام داشت که به دلیل امرارمعاش از طریق پالان‌دوزی به پیرپالان‌دوز مشهور شد. مرقد شریف این عارف جلوه‌ای باشکوه از معماری دوره صفوی را به نمایش می‌گذارد. ایوان‌های آجری، گنبد پیازی‌شکل و رواق‌های مزین به کاشی‌های رنگارنگ و نقاشی‌های خیره‌کننده، از جذابیت‌های بصری این بنا هستند.

• آدرس: ضلع شرقی حرم در خیابان نواب صفوی
• هزینه ورودی: رایگان

عکسی از مقبره پیر پالان دوز

3. مقبره شیخ محمد بن حسن حر عاملی

کمتر کسی است که نام شیخ محمدبن‌حسن حر عاملی، عارف بزرگ قرن 11 هجری را نشنیده باشد. این عارف بزرگ از نوادگان حربن‌یزید ریاحی است که در طول عمر خود موفق به نگارش بزرگ‌ترین و نفیس‌ترین کتاب‌ها در حوزه فقه شیعی شد. معروف‌ترین این کتاب‌ها هم وسائل‌ الشیعه نام دارد.

• آدرس: حرم مطهر، صحن انقلاب
• هزینه ورودی: رایگان

4. مقبره شیخ بهایی؛ عالم و عارف قرن شانزدهم

مقبرۀ یکی دیگر از مشاهیر برجسته تاریخ که در جوار امام رضا (ع) قرار دارد، آرامگاه شیخ بهایی است. شیخ بهایی از دانشمندان برجسته زمانه بود که تقریبا در تمام علوم اعم از ریاضی، منطق، نجوم، عرفان، شعر، فقه، فلسفه و ادبیات تبحر و کاردانی داشت. جالب است بدانید که گوشه‌ای از معماری حرم امام رضا دستاوردی از هنر و خوش‌ذوقی همین شیخ بزرگ و عالی‌قدر است.

• آدرس: حرم مطهر، ضلع شمالی صحن امام خمینی، رواق شیخ بهایی
• هزینه ورودی: رایگان

5. مقبره شیخ طبرسی یا باغ رضوان

از دیگر بزرگان دین که می‌توانید در حرم امام رضا به زیارت ایشان بروید، «ابوعلی فضل‌بن‌حسن طبرسی» ملقب به شیخ طبرسی است. شیخ طبرسی بزرگ‌ترین مفسر قرآن در قرن 5 و 6 هجری بود که به واسطه زندگی در مشهد، پیکرش در مغتسل‌الرضا، گورستان معروف این شهر، به خاک سپرده شد. بعد از ساخت میادین اطراف حرم، این گورستان کاملا صاف شد و جای آن را باغ رضوان معروف حرم گرفت. امروز از باغ رضوان به عنوان یکی از معنوی‌ترین جاهای دیدنی حرم امام رضا یاد می‌شود.

• آدرس: ضلع شمالی حرم مطهر، ابتدای خیابان طبرسی
• هزینه ورودی: رایگان

عکسی از مقبره شیخ طبسی

6. مقبره شاهزاده عباس میرزا؛ از جاهای دیدنی مشهد حرم

شاید برایتان جالب باشد که بدانید پای شاهان قاجاری نیز به حرم امام رضا باز شده است. یکی از معروف‌ترین این شاهان هم شاهزاده عباس میرزاست که حساب آن را باید از تمام سلاطین بی‌خرد قجری سوا کرد. عباس‌میرزا از فرمانده‌های لایق و کاربلد ارتش ایران بود که از جان خود در راه حفظ وطن مایه گذاشت. پیکر این شاهزاده به وصیت خود او در حرم به خاک سپرده شده است.

• آدرس: حرم مطهر، رواق دارالحفاظ
• هزینه ورودی: رایگان

7. مقبره الله وردی خان؛ قدیمی‌ترین جای دیدنی حرم امام رضا

در تاریخ باشکوه دوران صفوی نام الله وردی خان گرجی مثل الماس می‌درخشد. الله وردی خان سپهسالار و سردار برجسته شاه‌عباس بود که با حضور در جنگ‌های مهم، کاردانی و لیاقت خود را به شاه ثابت کرد. سی‌وسه‌پل در اصفهان، بنای مدرسۀ خان و نهر عباسی در شیراز، از جمله یادگاری‌های ارزشمند این سردار باهوش و خلاق بود. پیکر الله وردی خان به دستور شاه عباس در حرم مطهر به خاک سپرده شد و امروزه، از قدیمی‌ترین و تاریخی‌ترین جاهای دیدنی حرم امام رضاست.

• آدرس: ضلع شمالی حرم مطهر، بین صحن عتیق و رواق پشت‌سر
• هزینه ورودی: رایگان

8. حوض مسجد پیرزن؛ از جاهای ناشناخته حرم امام رضا

از افسانه‌ای‌ترین جاهای دیدنی حرم که تقریبا هیچ‌کسی از داستان پشت‌پرده آن خبر ندارد، حوض مسجد گوهرشاد است. نقل است در روزگاری که گوهرشاد بیگم همۀ همت خود را در راه خرید زمین‌های اطراف حرم به‌کار بست، زنی راضی به فروش خانه خود نبود. این پیرزن در آخر عمر خود خانه‌اش را وقف نماز و عبادت کرد که بعدها آن خانه تبدیل به حوضی زیبا وسط مسجد گوهرشاد شد.

• آدرس: ضلع جنوبی حرم مطهر، داخل مسجد گوهرشاد
• هزینه ورودی: رایگان

9. مسجد بالاسر؛ یادگاری از دوره غزنویه

کهن‌ترین و کوچک‌ترین مسجد حرم، مسجد بالاسر نام دارد که میان روضه منوره و رواق دارالسیاده واقع شده است. این مسجد بعد از روضه منوره، دومین جایی بود که در حرم مطهر ساخته شد و امروزه میزبان بیشترین تعداد از زائران دلسوخته علی‌بن‌موسی‌الرضاست. قدمت این بنا به دوره غزنویان در سال 425 هجری بازمی‌گردد.

• آدرس: حرم مطهر، بین رواق دارالسیاده و مرقد شریف امام رضا
• هزینه ورودی: رایگان

10. مسجد گوهرشاد؛ از جاهای قشنگ حرم امام رضا

از مسجد گوهرشاد است که معماری باشکوه آن همه زائران را مجذوب و شیفته خود می‌کند. مسجد گوهرشاد یادگاری از گوهرشادبیگم، همسر شاه شاهرخ تیموری، در قرن 9 هجری است. این مسجد با وسعت 2800 مترمربع به عنوان بزرگ‌ترین، مهم‌ترین و تاریخی‌ترین مسجد حرم شناخته می‌شود. گنبدی فیروزه‌ای، صحنی بزرگ و وسیع، شبستان‌های هفت‌گانه، 4 ایوان و 2 گلدسته نمای ظاهری این بنا را تشکیل می‌دهند.

• آدرس: ضلع جنوبی حرم مطهر، نزدیک به مرقد شریف امام رضا
• هزینه ورودی: رایگان

عکسی از مسجد گوهرشاد

11. مسجد قبة النور؛ از معروفترین مساجد حرم

از دیگر مساجد معروف حرم امام رضا مسجد قبة النور است که حال‌وهوای معنوی و خاصی دارد. این مسجد ضمن داشتن معماری خیره‌کننده، به لطف داشتن آرامشی بی‌نظیر همیشه مملو از زائر است.

• آدرس: حرم مطهر، هم‌جوار با قبةالنور
• هزینه ورودی: رایگان

12. مسجد نواب؛ از جاهای دیدنی مشهد در حرم

مسجد نواب هم یکی دیگر از مساجدی است که زائران امام رضا می‌توانند برای خواندن نماز و انجام زیارت به فضای امن و آرام آن پناه ببرند. این مسجد نیز مانند مساجد دیگر حرم معماری زیبا و بااصالتی دارد. ازهمین‌رو، می‌توان آن را یکی از بهشتی‌ترین جاهای دیدنی حرم امام رضا دانست.

• آدرس: ضلع جنوبی حرم مطهر، نزدیک به بازاررضا
• هزینه ورودی: رایگان

13. پنجره فولاد؛ میعادگاه دل‌های خسته

در میان عکس جاهای دیدنی حرم امام رضا، پنجره فولاد آن قلب‌ها را به تسخیر خود درمی‌آورد. ما ایرانی‌ها انس و الفت عجیبی با پنجره فولاد حرم مطهر امام رضا داریم. برای ما که بیماری یا عذر شرعی مانع نزدیکی‌مان به ضریح مطهر می‌شود، پنجره فولاد بهترین و نزدیک‌ترین نقطه از حرم به مرقد شریف امام رضاست. ایده ساخت پنجره فولاد توسط فیض ملاحسن کاشانی مطرح شده و قدمت آن به دوره صفویه برمی‌گردد.

• آدرس: حرم مطهر، صحن انقلاب
• هزینه ورودی: رایگان

14. سقاخانه نادری یا گنبد اسماعیل طلا

قطعا تمام زائران برای یک‌بار هم که شده گذرشان به این جاذبه افتاده! سقاخانه نادری را عموما با نام‌های دیگری مثل حوض اسماعیل طلا می‌شناسند. سقاخانه اسماعیل طلا به دستور نادرشاه افشار توسط استاد اسماعیل طلاکار در وسط صحن انقلاب و درست روبه‌روی سقاخانه ساخته شد. سقاخانه نادری گنبدی 8 ضلعی است که با داشتن آبخوری‌های بی‌شمار، عطش و تشنگی زائران را خاموش می‌کند و آب گوارای آن می‌تواند به‌عنوان سوغات مشهد همراهتان باشد.

• آدرس: حرم مطهر، صحن انقلاب
• هزینه ورودی: رایگان

تصویری از سقاخانه نادری

15. کبوترخانه؛ از جاهای دیدنی داخل حرم امام رضا

در میان جاهای دیدنی حرم امام رضا بازدید از کبوترخانه را فراموش نکنید. علی‌بن‌موسی‌الرضا به‌جز ما زائران دیگری هم دارد که هرلحظه در حال طواف دور گنبد طلایی‌اش هستند. خیلی از این کبوترها آزادشده نذرهایی از زائران گرفتار و حاجتمند هستند. کبوترخانه درواقع زیستگاه اصلی این کبوتران است. از آنجایی که شمار انبوه این کبوتران می‌تواند خسارت‌های زیادی را برای حرم به بار آورد، کبوترخانه با هدف کنترل همین آسیب‌ها ساخته شده است.

• آدرس: حرم مطهر، خیابان آیت الله خزعلی، نزدیک به حرم مطهر
• هزینه ورودی: رایگان

16. نقاره خانه؛ سرچشمه نوای بهشتی حرم

مرجع آن صدای بهشتی که هنگام طلوع و غروب آفتاب تمام فضای حرم را عطرآگین می‌کند، نقاره‌خانه است. نقاره‌زنی رسمی شاهانه بوده که از زمان صفویه تا همین الان که شما این مطلب را می‌خوانید، با شکوه هرچه‌تمام اجرا می‌شود. گروه نقاره‌زنی را 68 نفر و ساز آن‌ها را چند نوع کرنا و طبل تشکیل می‌دهند.

• آدرس: حرم مطهر، صحن انقلاب، واقع در بالای سر ایوان شرقی این صحن
• هزینه ورودی: مردم عادی اجازه ورود به این مکان را ندارند.

17. کبوترانه؛ بهترین جای دیدنی حرم برای کودکان

یکی از بهترین مکان های حرم امام رضا برای زائرانی که فرزند خردسال به همراه دارند، کبوترانه است. در کبوترانه قرار است کودکان 5 تا 9 ساله را در فضایی کاملا شاد و آموزنده به مدت 45 دقیقه سرگرم کنند تا بزرگترهای آن‌ها بتوانند زیارتی دلچسب و بی‌دغدغه داشته باشند. به‌عبارتی، بازدید از کبوترانه یک تیر و دونشان است؛ هم شما به زیارتی ناب و روح‌نواز می‌رسید و هم فرزندتان علوم دینی را در قالب بازی و سرگرمی می‌آموزد.

• آدرس: حرم مطهر، ضلع شرقی صحن پیامبر اعظم
• هزینه ورودی: رایگان

18. موزه مرکزی؛ یادگار هدایای مردمی

یکی از مهم‌ترین جاهای دیدنی حرم امام رضا موزه مرکزی است که از آن به عنوان یکی از برزگ‌ترین موزه‌های ایران یاد می‌شود. این موزه با هدف نگهداری از هدایای ارزشمند مردمی، در سال 1316 در 4 طبقه ساخته شد. در هر طبقه از این موزه گنیجنه‌ای ارزشمند و نفیس از موقوفات مردمی و اشیای قدیمی جا خوش کرده‌اند.

• آدرس: حرم مطهر، ضلع شرقی مسجد گوهرشاد، صحن کوثر
• هزینه ورودی: برای زائران ایرانی 5 هزار تومان و برای زائران خارجی 30 هزار تومان

19. موزه قرآن و نفایس امام رضا (ع)

در موزه قرآن و نفایس حرم امام رضا شانس ملاقات با انواع نسخه‌های خطی قرآن را خواهید داشت. جالب است بدانید که بسیاری از این نسخ منتسب به ائمه اطهار هستند. موزه قرآن با ماهیتی کاملا دینی در سال 1364 در حرم مطهر افتتاح شد. 

• آدرس: حرم مطهر، ضلع شرقی روضه منوره
• هزینه ورودی: برای زائران ایرانی 5 هزار تومان و برای زائران خارجی 30 هزار تومان

20. موزه کتابت؛ از جاهای دیدنی حرم امام رضا ع

اگر گذرتان به موزه قرآن و نفایس حرم مطهر افتاد، از گنجینه کتابت آن هم دیدن کنید. در این موزه نفایس خطی ارزشمندی از سبک‌های مختلف خوشنویسی مانند نستعلیق، خط کوفی و رقاع و ابزارهای قدیمی کتابت نظیر قط‌زن، قیچی فولادی و مرکب‌دان‌ها نگهداری می‌شود.

• آدرس: حرم مطهر، ضلع شرقی روضه منوره
• هزینه ورودی: برای زائران ایرانی 5 هزار تومان و برای زائران خارجی 30 هزار تومان

21. موزه هدایای رهبری

در این موزه آثار هنری و هدایای ارزشمند پیشکش‌شده به رهبر نگهداری می‌شود. قلم‌کاری‌ها، مدال‌ها، خطاطی، تذهیب و نقاشی فرش از جمله بهترین این آثار است. بد نیست بدانید که موزه هدایای رهبری در طبقه همکف موزه مرکزی قرار دارد.

• آدرس: حرم مطهر، ضلع شرقی مسجد گوهرشاد، صحن کوثر
• هزینه ورودی: برای زائران ایرانی 5 هزار تومان و برای زائران خارجی 30 هزار تومان

22. موزه فرش؛ از تماشایی‌ترین جاهای دیدنی حرم امام رضا

وسیع‌ترین موزه فرش ایران در دل حرم امام رضا و در موزه مرکزی قرار دارد. این موزه که از شگفت‌انگیزترین جاهای دیدنی حرم امام رضا به حساب می‌آید، نمایشگاهی عظیم از نفیس‌ترین فرش‌های ایران از جمله فرش‌های شاه‌عباسی، معراج و هفت‌شهر عشق را در دل خود جای داده است.

• آدرس: حرم مطهر، ضلع شرقی مسجد گوهرشاد، صحن کوثر
• هزینه ورودی: برای زائران ایرانی 5 هزار تومان و برای زائران خارجی 30 هزار تومان

عکسی از موزه فرش

23. موزه تاریخ حرم؛ روایتگر داستان ساخت حرم رضوی

اگر به شنیدن تاریخ حرم و حوادثی و اتفاقاتی که این بنای مقدس پشت‌سر گذاشته، علاقه‌مندید، موزه تاریخ حرم قصه‌گوی خوبی برایتان خواهد بود. در فضای 1000 متری این موزه اشیای گرانبهایی منتسب به حرم امام رضا وجود دارد که هرکدام حکایت‌های جذابی برای روایت‌کردن دارند. ضریح‌های طلا و نقره، درهای چوبی، درهای طلا، کتیبه‌های طلا، پنجره فولاد حرم، محراب‌های زرین‌فام و انواع زیارت‌نامه‌ها از بهترین و مهم‌ترین این اشیا هستند. 

24. موزه تمبر و اسکناس؛ از بهترین جاهای دیدنی حرم

موزه تمبر و اسکناس حرم هم در رتبه ممتازترین موزه تمبر و اسکناس ایران قرار دارد. در این موزه حدود 2 هزار تمبر و اسکناس متعلق به دوره قاجار و پهلوی نگهداری می‌شود. جالب است بدانید که بخش ابتدایی این موزه با نمایش نخستین تمبر جهان که به پنی‌سیاه تعلق دارد، آغاز می‌شود. به‌جز تمبر و اسکناس‌های قدیمی، گنجینه‌ای ناب از نامه‌های شاهی هم در این موزه به چشم می‌خورد که بازدید از آن‌ها اسرار زیادی از تاریخ را هویدا می‌کند. 

• آدرس: حرم مطهر، ضلع شرقی مسجد گوهرشاد، صحن کوثر
• هزینه ورودی: برای زائران ایرانی 5 هزار تومان و برای زائران خارجی 30 هزار تومان

25. موزه ساعت و نجوم؛ از زیباترین موزه های حرم رضوی

موزه نجوم هم در فهرست بهترین جاهای دیدنی حرم امام رضا جا خوش کرده است. ایرانی‌ها در علم نجوم ید طولایی دارند؛ ازهمین‌رو، در حرم امام رضا موزه‌ای به نمایش دستاوردهای بزرگان این علم اختصاص پیدا کرده است. بازدیدکنندگان با مراجعه به این موزه می‌توانند از نزدیک تجهیزات علم نجوم مانند تلسکوپ‌ها، قطب‌نماها، اسطرلاب‌ها و کره‌ها را لمس کنند.

• آدرس: حرم مطهر، ضلع شرقی مسجد گوهرشاد، صحن کوثر
• هزینه ورودی: برای زائران ایرانی 5 هزار تومان و برای زائران خارجی 30 هزار تومان

26. موزه تسلیحات جنگی صفویان

میانه‌تان با ابزارهای جنگی چطور است؟ اگر مایلید بدانید امپراتوری‌های سابق چگونه از جان و مال و وطن‌ خود در برابر هجوم دشمن محافظت می‌کردند، موزه تسلیحات جنگی منتظر شماست. در این موزه ابزارهای جنگی منتسب به امپراتوری صفوی نظیر کارد، خنجر، شمشیر فولادی، کمان، سپر، کلاه‌خود و تبرزین در معرض دید عموم قرار می‌گیرد.

• آدرس: حرم مطهر، ضلع شرقی مسجد گوهرشاد، صحن کوثر
• هزینه ورودی: برای زائران ایرانی 5 هزار تومان و برای زائران خارجی 30 هزار تومان

عکسی از موزه تسلیحات جنگی صفویان 

27. موزه ساعت؛ گنجینه‌ای بی‌نظیر در حرم امام رضا

گنجینه ساعت‌های موجود در حرم امام رضا هم ارزش دیدن دارد. در این مجموعه با کلکسیونی از ساعت‌های آفتابی و مکانیکی روبه‌رو هستید که هرکدام با سازوکار و شمایل خاص خود شما را حسابی سرگرم می‌کنند.

• آدرس: حرم مطهر، ضلع شرقی مسجد گوهرشاد، صحن کوثر
• هزینه ورودی: برای زائران ایرانی 5 هزار تومان و برای زائران خارجی 30 هزار تومان

28. موزه صدف و حلزون های دریایی

موزه صدف و حلزون‌های دریایی در حرم مطهر حال‌وهوای دیگری دارد. این موزه که از مساحتی بالغ بر 457 مترمربع برخوردار است، با نمایش موجودات دریایی صحنه‌هایی باشکوه از زندگی زیر آب را پیشکش نگاه بازدیدکنندگان می‌کند. کوسه‌ماهی، سفره‌ماهی، اسب‌ دریایی، لابستر، مارماهی، بچه تمساح، لاک‌پشت و انواع توتیا، مرجان، اسفنج و حلزون‌های بزرگ و کوچک از میزبانان اصلی این موزه هستند.

• آدرس: حرم مطهر، ضلع شرقی مسجد گوهرشاد، صحن کوثر
• هزینه ورودی: برای زائران ایرانی 5 هزار تومان و برای زائران خارجی 30 هزار تومان

29. موزه هنرهای تجسمی؛ نمایشگر آثار هنرمندان ایرانی

در موزه هنرهای تجسمی آثار هنری هنرمندان بزرگی همچون کمال‌الملک انتظارتان را می‌کشد. در این موزه به هر نوع سبک نقاشی که علاقه‌مند باشید، فاخرترین آثار هنری متعلق به آن را خواهید یافت.

• آدرس: حرم مطهر، ضلع شرقی مسجد گوهرشاد، صحن کوثر
• هزینه ورودی: برای زائران ایرانی 5 هزار تومان و برای زائران خارجی 30 هزار تومان

30. موزه سکه؛ از دیگر جاهای دیدنی حرم امام رضا

اگر می‌خواهید بدانید 4 هزار سال پیش مردم در مبادلات تجاری و اقتصادی خود از چه نوع ابزار یا سکه‌ای بهره می‌بردند، موزه سکه در انتظار شماست. در این موزه سکه‌های ارزشمندی از دوره‌های قبل از میلاد تا زمان حال به نمایش گذاشته می‌شود. درهم، سکه‌های عرب ساسانی و حلقه‌های مبادلاتی از معروف‌ترین و دیدنی‌ترین سکه‌های موجود در این موزه هستند.

• آدرس: حرم مطهر، ضلع شرقی مسجد گوهرشاد، صحن کوثر
• هزینه ورودی: برای زائران ایرانی 5 هزار تومان و برای زائران خارجی 30 هزار تومان

31. موزه آثار استاد فرشچیان؛ نقاش بی‌بدیل ایرانی

در لیست جاهای دیدنی حرم امام رضا به نام موزه آثار استاد فرشچیان که می‌رسیم، روحمان جلا پیدا می‌کند. در این موزه می‌توانید یک دل سیر به تماشای آثار هنری این بزرگ‌مرد بنشینید. در این موزه 15 تابلو از استاد به نمایش گذاشته شده که تابلوهای ضامن آهو و عصر عاشورای آن از همه بیشتر شهرت دارند.

• آدرس: حرم مطهر، ضلع شرقی روضه منوره
• هزینه ورودی: برای زائران ایرانی 5 هزار تومان و برای زائران خارجی 30 هزار تومان

32. موزه مدال؛ نمایشگر یادگارهای پهلوان تختی

جهان پهلوان تختی با اهدای مدال‌های خود به حرم مطهر بنای این موزه را بنیان گذاشت. بعد از پهلوان تختی مدال‌آوران زیادی رسم این پهلوان نام‌آور را زنده نگاه داشتند و با اهدای مدال‌های خود، به این موزه رونق و صفا بخشیدند.

• آدرس: حرم مطهر، ضلع شرقی مسجد گوهرشاد، صحن کوثر
• هزینه ورودی: برای زائران ایرانی 5 هزار تومان و برای زائران خارجی 30 هزار تومان

33. موزه ظروف؛ از جاهای دیدنی مشهد حرم امام رضا

به موزه زیرخاکی‌های حرم خوش آمدید! در موزه ظروف حرم گنجینه‌ای ارزشمند از ظروف سفالی کشف‌شده از زیر خاک به نمایش گذاشته می‌شود. عمر بسیاری از این ظروف قدیمی به 3200 سال پیش و به دوره‌هایی همچون غزنوی، سلجوقی، صفوی و قاجار می‌رسد.

• آدرس: حرم مطهر، ضلع شرقی مسجد گوهرشاد، صحن کوثر
• هزینه ورودی: برای زائران ایرانی 5 هزار تومان و برای زائران خارجی 30 هزار تومان

تصویری از موزه ظروف در مشهد

34. برج های ساعت؛ از معروفترین اماکن دیدنی حرم

از دیگر جاهای دیدنی حرم امام رضا برج‌های ساعت است که احتمالا در هربار زیارت‌تان طنین خوش آن را شنیده‌اید. قدیمی‌ترین برج ساعت حرم مطهر در صحن آزادی قرار دارد و قدمت آن به دوره قاجار می‌رسد. در صحن انقلاب هم برج ساعت دیگری به چشم می‌خورد که از دورترین نقطه از حرم هم می‌توانید شمایل زیبا و حیرت‌انگیز آن را مشاهده کنید.

• آدرس: حرم مطهر، صحن انقلاب و صحن آزادی
• هزینه ورودی: رایگان

35. ساعت آفتابی؛ از جاهای دیدنی در حرم امام رضا

علاوه بر برج‌های ساعت که سازه‌هایی کاملا قدیمی هستند، یک ساعت آفتابی هم در حرم دیده می‌شود. این جاذبه در صحن انقلاب قرار دارد و به کمک بازی نور و سایه، زمان را نشان می‌دهد.

• آدرس: حرم مطهر، صحن انقلاب
• هزینه ورودی: رایگان

36. مدرسه دودر یا دارالقرآن حرم امام رضا

مدارس دینی را باید جزء بهترین جاهای دیدنی حرم امام رضا دانست که قدیمی‌ترین آن‌ها، مدرسه دودر است. عمر این مدرسه به عهد تیموری می‌رسد و به این دلیل که دو ورودی در دو ضلع شرقی و غربی بنا قرار دارد، . به مدرسه دودر معروف است. گنبدهای فیروزه‌ای‌رنگ، کاشی‌های معرق‌کاری‌شده و دیوارهای مزین به آیات قرآنی، جلوه‌های بصری این بنای قدیمی را تشکیل می‌دهد. درحال‌حاضر مدرسه دودر به دارالقرآن حرم مطهر تغییر کاربری داده است.

• آدرس: حرم مطهر، در جوار مسجد گوهرشاد
• هزینه ورودی: رایگان

تصویری از مدرسه دارالقرآن حرم امام رضا

37. مدرسه پریزاد؛ یادگاری دیگر از گوهرشاد

مدرسه پریزاد هم از دیگر اماکن دیدنی حرم امام رضا است. این مدرسه یادگاری از ندیمه گوهرشادخاتون به حساب می‌آید که در حال‌حاضر، به عنوان محلی برای پاسخگویی به سوالات شرعی زائران کاربرد دارد. متاسفانه مرمت‌های صورت‌گرفته در مدرسه پریزاد، سبک معماری قدیم این بنا را کاملا مخدوش کرده است.

• آدرس: حرم مطهر، در جوار مسجد گوهرشاد
• هزینه ورودی: رایگان

38. مهمانسرای حرم امام رضا

مهمانسرای رضوی را نمی‌توان جزء جاهای دیدنی حرم امام رضا دانست؛ اما این قسمت به واسطه پذیرایی از زائران و مریدان حضرت، همیشه جایگاه محبوبی در قلب افراد دارد. قدمت مهمانسرای حرم امام رضا به دوره صفویه می‌رسد که به «مطبخ معموره» شهرت داشته است. امروزه، روزی 6 هزار پرس غذای متبرک در این مجموعه تهیه می‌شود که برای بهره‌مندی از آن باید دعوت‌نامه داشته باشید.

مهمانسرای حرم فاصله کمی تا چایخانه حرم امام رضا دارد که در آن با انواع دمنوش و صبحانه گرم، بستنی و کیک و... از زائران پذیرایی می‌شود.

• آدرس: حرم مطهر، صحن غدیر و بست نواب صفوی
• هزینه: رایگان (نیاز به ثبت نام قبلی)

تصویری از مهمانسرای حرم امام رضا

39. صحن های رضوی؛ نماد حرم امام رضا ع

جاهای دیدنی حرم مطهر امام رضا را با هم مرور کردیم و حالا نوبت به معرفی صحن‌های اصلی این مکان مقدس می‌رسد. در حرم امام رضا 9 صحن وسیع و دلباز با نام‌های زیر وجود دارد که هرکدام میزبان مجموعه‌ای متنوع از جاذبه‌های تاریخی و معماری این مکان مقدس هستند:

• صحن انقلاب: به آن صحنه کهنه یا عتیق هم می‌گویند. این صحن به عنوان قدیمی‌ترین صحن حرم شناخته می‌شود که قدمت آن دوران‌های تیموری و صفوی می‌رسد.
• صحن آزادی: صحن آزادی یا صحن نو وسیع‌ترین صحن امام رضا است که زائران می‌توانند از ضلع غربی آن به روضه منوره راه پیدا کنند.
• صحن جمهوری اسلامی: شبیه‌ترین صحن به صحن انقلاب که با هدف گسترش فضای حرم در سال 1368 خورشیدی ساخته شد.
• صحن قدس: کوچک‌ترین صحن حرم امام رضا که معماری آن از قبه‌الصخره در بیت‌المقدس الهام گرفته است.
• صحن جامع رضوی: مهم‌ترین صحن حرم مطهر که در تمام ایام سال میزبان مراسم و مناسبت‌های مهم مذهبی است.
• صحن غدیر: از دیگر صحن‌هایی که در تمام تزئینات آن ردپایی از حادثه عظیم غدیر خم به چشم می‌خورد.
• صحن کوثر: در ضلع شمال شرقی حرم که کاشی‌های موجود در آن؛ یادآور نام مبارک حضرت فاطمه و خطبه فدکیه هستند.
• صحن هدایت: از صحن‌های تازه‌تاسیس در حرم مطهر که یکی از ورودی‌های مهمانسرای رضوی را در بر گرفته است..
• صحن بعثت: مشهور به صحن امام خمینی یا صحن موزه که بخش بزرگی از آن درحال‌حاضر به رواق امام خمینی تغییر کاربری داده است.

40. رواق های حرم امام رضا

رواق‌ها هم از جاهای زیارتی داخل حرم امام رضا هستند که حدود 57 هزار مترمربع از فضای کل حرم را به خود اختصاص می‌دهند. در هر رواق نشانه‌هایی از دوره‌های تاریخی مختلف به چشم می‌خورد و همین موضوع جذابیت سفر به مشهد را برای زائران دوچندان می‌کند. حرم مطهر 27 رواق مختلف دارد که فهرست کامل آن به شرح زیر است:

• رواق دارالحفاظ: محلی برای قرائت قرآن توسط قاریان حرم است.
• رواق گنبد حاتم‌خانی: یادگاری از حاتم بیگ اردوبادی، از وزرای مهم عصر صفویه، است.
• رواق دارالسیاده: در گذشته محلی برای اجتماع سادات و منسوبین به خاندان امیرالمومنین بوده است.
• رواق توحیدخانه: از رواق‌های هم‌جوار با روضه منوره و پنجره فولاد حرم است.
• رواق گنبدالله وردیخان: آرامگاه الله وردی خان گرجی است.
• رواق دارالفیض: به مسجد ریاض یا مسجد زنانه هم شهرت دارد. قدمت آن به عصر صفویه می‌رسد.
• رواق دارالشرف: در شمال غربی روضه منوره قرار دارد. آینه‌کاری‌های هنرمندانه از جلوه‌های بصری این رواق است.
• رواق دارالشکر: ترکیب دو بنای قدیمی در عصر صفویه و تیموری است که مساحتی کمتر از 80 مترمربع دارد.
• رواق دارالسعاده: در گذشته آبدارخانه بوده است و حالا به عنوان یکی از کوچک‌ترین رواق‌های حرم شناخته می‌شود.
• رواق دارالضیافه: میزبان ضیافت‌های مهم آستان قدس است؛ ازهمین‌رو، به آن دارالضیافه می‌گویند.
• رواق دارالسلام: از یادگاری‌های ارزشمند گوهرشادخاتون به حساب می‌آید.
• رواق دارالعزه: کوچک‌ترین رواق حرم محسوب می‌شود.
• رواق دارالذکر: در گذشته به عنوان مدرسه علمیه علی نقی میرزا شناخته می‌شده است.
• رواق دارالزهد: رواقی خانوادگی برای زیارت و انجام مستحبات دینی است.
• رواق دارالعباده: از رواقب‌های 2 طبقه حرم است که مساحت آن به 158 مترمربع می‌رسد.
• رواق شیخ بهایی: میزبان مزار شریف شیخ بهایی است.
• رواق دارالاخلاص: مجسد زنانه بالاسر نام قدیم این رواق کوچک است.
• رواق دارالاجاجه: نزدیک‌ترین رواق به قبر امام رضاست که ضلع شرقی آن به سرداب حرم منتهی می‌شود.
• رواق دارالولایه: برای زیارت دسته‌جمعی بهترین رواق محسوب می‌شود.
• رواق دارالرحمه: نزدیک‌ترین رواق به بازار معروف امام رضاست.
• رواق دارالهدایه: از برنامه‌های ثابت این رواق اجرای برنامه‌های فرهنگی و اردوهای زیارتی است.
• رواق دارالحجه: تنها رواقی که قبله و سمت زیارت به نقطه‌ای یکسان می‌رسند.
• رواق دارالحکمه: از وسیع‌ترین رواق‌های حرم با 12 راه ورودی است.
• رواق دارالکرامه: رواقی اختصاصی برای خادمان حرم مطهر قلمداد می‌شود.
• رواق دارالمرحمه: از رواق‌های تازه‌تاسیس در حرم به حساب می‌آید.
• رواق امام خمینی: میزبان مراسم و مناسبت‌های سیاسی، اجتماعی و دینی است.

جاهای دیدنی نزدیک به حرم امام رضا

فهرست جاهای دیدنی مشهد به فضای داخلی حرم مقدس امام هشتم محدود نمی‌شود. در محله‌ها و خیابان‌های اطراف حرم جاذبه‌های گردشگری متعددی به چشم می‌خورد که حیف است در طول سفرتان به مشهد سری به آن‌ها نزنید:

• مسجد 72 تن: به مسجد شاه هم شهرت دارد. قدمت این بنای مذهبی به سده 9 قمری می‌رسد.
• حمام مهدی قلی‌بیک: از حمام‌های به‌جامانده از عصر صفوی است که معماری خیره‌کننده آن شما را شگفت‌زده می‌کند.
• خانه تاریخی توکلی: خانه‌ای رازآلود از دوران قاجار است که طی بازسازی‌های متعدد به بهترین لوکیشن برای عکسای‌های شما تبدیل شده است.
• خانه تاریخی داروغه: خانه‌ای آجری متعلق به آخرین داروغه مشهد است. قدمت این بنا به عصر قاجار بازمی‌گردد.
• بازار رضا: از بهترین و قدیمی‌ترین بازارهای این شهر، بازار رضا مشهد است که گنجینه‌ای کامل از سوغات این شهر در آن به فروش می‌رسد.
• باغ موزه نادری: ترکیب آرامگاه نادرشاه افشار و موزه سلاح‌های قدیمی است.

سفر به مشهد و تماشای جاهای دیدنی حرم امام رضا

قسمت های مختلف حرم امام رضا را با هم مرور کردیم. حالا احتمالا این جاذبه مذهبی را مثل کف دست‌تان می‌شناسید و می‌توانید در کنار زیارت‌های شیرین و خالصانه، از جاهای دیدنی حرم امام رضا هم دیدن کنید. تردید نداشته باشید که حال‌هوای معنوی و تاریخی این جاذبه‌ها به اندازه زیارت روضه منوره برایتان دلچسب و خاطره‌انگیز خواهد بود.

شما می‌توانید با خرید ارزانترین بلیط هواپیما مشهد سفری راحت به خراسان رضوی داشته باشید و در عین حال، از مدت زمان سفرتان بهتر استفاده کنید. فقط یادتان نرود که ما را هم از دعای خیر خود بی‌نصیب نگذارید و در گوشه‌گوشۀ حرم امام هشتم، به یاد ما هم باشید.

سوالات متداول:

1. چه کسانی در حرم امام رضا دفن هستند؟

شیخ محمد بن حسن حر عاملی، محمد بهاء الدین عاملی (شیخ بهایی)، پیر پالان دوز و شیخ طبرسی از جمله کسانی هستند که در حرم به خاک سپرده شده‌اند.

2. از نزدیک‌ترین رستوران‌ها به حرم کدامند؟

رستوران الماس، رستوران ادیب، رستوران لاله و رستوران فیروزه در فاصله کمی با حرم قرار دارند.

3. چگونه می‌توان از مهمانسرای حضرت غذای تبرکی دریافت کرد؟

با ارسال درخواست به اپلیکیشن رضوان یا پیامک‌کردن عدد 3 به شماره 8800 نام شما در فهرست قرعه‌کشی مهمانان حضرت رضا (ع) ثبت خواهد شد.

4. روضه منوره چیست؟

به محل دفن پیکر مطهر امام رضا روضه منوره گفته می‌شود.