قره کلیسا اولین کلیسای کاتدرال جهان

یک از سحرانگیزترین کلیساهای جهان، قره کلیسا یا تادئوس قدیس است. کلیسایی که به دلیل ویژگی های متمایزش از سایر کلیساهای دنیا به عنوان میراث جهانی در یونسکو به ثبت رسیده است. به نظر مورخین قره کلیسا اولین کلیسای کاتدرال جهان یا کلیسای جامع است. 

تاریخچه قره کلیسا

در مورد نام قره کلیسا دو معنی وجود دارد. قره به معنی سیاه و قره به معنای بزرگ. در معنی اول، استفاده از سنگ سیاه را علت نام گذاری می دانند و در معنی دوم، ابعاد بزرگ کلیسا را دلیل می آورند. قره کلیسا با نام کلیسای طاطائوس قدیس یا تادئوس قدیس هم شناخته می شود.قره کلیسا تاریخ پر فراز و نشیبی را تا امروز از سر گذرانده است. طبق نوشته موسی خورنی از مورخین ارمنی، تاریخ ساخت این شاهکار معماری ایران اوایل دوره مسیحیت است. بنابر متون تاریخی تادئوس قدیس از حواریون مسیح به دعوت آبکار شاه ارمنستان، در منطقه چالدران دین مسحیت را تبلیغ می کرد. بعد از اینکه شاه جدید ساناتروک منصوب شد از مسیحیت برگشت و تادئوش و یارانش را تحت فشار قرار داد تا از مسیحیت دست بکشند. به خاطر مقاومت تادئوس و و پیوستن سانادخت دختر شاه، فرمان قتل او صادر شد. پس از مرگ تادئوس ابتدا نیایشگاه کوچکی روی آرامگاهش بنا کردند و در سده های بعد که مسیحیت در ایران رسمیت پیدا کرد، قره کلیسا ساخته شد. بعدها نمازخانه کوچکی هم به یادبود سانادخت در نزدیکی کلیسا بنا گردید. ارمنیان معتقدند کلیسای تادئوس اولین کلیسایی تاسیس شده توسط مبشرین و حواریون مسیح در دنیاست. در بين ارامنه جهان قره کلیسا به تاده مقدس معروف است.  کلیسای جامع یا کاتدرال به یک فرقه مسیحی با مراتب اسقفی گفته می شود. معمولا محل اقامت اسقف هم در کلیساست. این موضوع در مورد قره کلیسا کاملا صادق است.

تاریخچه قره کلیسا به قرن اول میلادی بر می گردد.

پلان قره کلیسا

پلان قره کلیسا مستطیلی است. حجم کلی بنا و طرح پلان قره کلیسا دارای ویژگی منحصربفردی از معماری ارمنی است. اگر بلیط هواپیما ارزان ارومیه خریداری کرده اید، تابستان بهترین زمان برای دیدن این بنای تاریخی است. یکی از پلانهای مرسوم درمعماری ارمنی پلان بازیلیک است. این نوع پلان دو گونه دارد، ساده و ستون دار. پلان قره کلیسا با طرح بازیلیک ستون دار یادآور معماری قدیمی ارمنستان است. 

در مورد کلیساهای تاریخی ایران بیشتر بدانید:
دومین کلیسای تاریخی جهان در ایران
از کلیسای وانک مشهورترین جاذبه اصفهان چه می دانید؟

معماری قره کلیسا

اين بنا داراي دو بخش است، بخش قديمي با سنگهاي سياه رنگ و بخش جديد با سنگ هاي سفيد رنگ. كليساي تادئوس دو گنبد زيبا و بلند دارد که از دور به خوبی نمایان است. اارتفاع این گنبدها 24 متر و 18 و نيم متر است. در طراحی نمای داخلی و بیرونی كليسای قديم از سنگ‌های سياه آذرين استفاده شده است. کلیسای قدیمی شامل محراب اصلی در ضلع شرقی است که از آنجا با دو رديف پله به نمازخانه اصلی ارتباط دارد. در دو طرف محراب اتاقهای کوچکی دیده می شود كه به نظر برخی ارمنیان، آرامگاه تادئوس مقدس در اتاقک سمت راست محراب جای دارد. سقف اين قسمت فرم گنبدی دارد. کلیساهای ارمنی به سادگی و پرهیز از نقش پردازی معروفند. اما بنــای قره کلیســا نسبت به کلیسـاهای ارمنیـان در ایـران پر از تزیینات و نقوش انتزاعی  اسـت. این نقشها شامل اژدها، گل و بوته، پلنگ و تصاوير انسانی همراه با روایت و قصه است.

معماری قره کلیسا از نمونه های خاص معماری ارمنی است.

مرمت قره کلیسا

با حمله مغول در قرن 13 کلیسا از بین رفت، اما هنگام به قدرت رسیدن هلاکوخان در آذربایجان، خواجه نصیرالدین طوسی کلیسا را بازسازی کرد. در قرن 14 میلادی زلزله ای مهیب قره کلیسا را به طور کامل از بین برد. به دستور اسقف وقت ساخت کلیسای جدید در محل قبلی آغاز گردید. طبق کتیبه داخل کلیسا نوسازی بنا یک دهه طول کشید. در ساخت کلیسای جدید، سنگ سیاه مورد استفاده قرار گرفت. قسمت غربی کلیسا یا قسمت سفید با حمایت مالی عباس میرزا و شبیه فرم کلیسای اجمیادزین در اوایل قرن نوزدهم اضافه شد. کتیبه ای هم از این دوران روی بدنه کلیسا نصب شده است. پس از اتمام جنگ جهانی اول و تهاجم سپاه عثمانی به خاک ایران، مردم محلی برای فرار از دست سربازان  داخل کلیسا پنهان شدند. آنها توانستند پانزده روز در مقابل ارتش عثمانی مقاومت کنند.

مرمت قره کلیسا بارها در طول تاریخ انجام شده است.

مراسم قره کلیسا

بادراک یا عشاي رباني مراسمی برای بزرگداشت تادئوس قدیس است. از دهه 30 خلیفه گری ارمنیان آذربایجان سنت قدیمی بادراک را زنده کرد. این مراسم هر سال اواخر تیر و اوایل مرداد مقارن با مرگ تادائوس با حضور ارامنه کشورهای مختلف جهان مانند انگلستان، لبنان، فرانسه و ایتالیا برگزار می‌شود. در روز سوم مراسم، آیین ویژه عید توسط اسقف اعظم تهران و اسقف تبریز انجام می شود. مهمترین بخش مراسم تبرک نان و آب مقدس و تقسیم آن بین حاضرین است. همچنین غسل تعمید فرزندان در این محل انجام می گیرد. در زمان برگزاری بادراک، گردشگران مسیحی فقط امکان حضور و بازدید دارند. 

آدرس و ساعت بازدید قره کلیسا

قره کلیسا بین شهر ماکو و چالدران، نزدیک روستای به همین نام قرار گرفته است. این کلیسا همه روزهای هفته از ساعت 8 تا 17 برای عموم بازدید کنندگان باز است. بهتر است برای سفر به این منطقه از بلیط هواپیما چارتری استفاده کنید.