کتابخانه باستانی ایروان

کتابخانه باستانی ایروان، به عنوان بزرگ ترین مخزن آثار منتشر شده ارمنی در جهان و همچنین مرکز علم و اطلاعات کتابداری مطالب منتشر شده جمهوری ارمنستان را جمع آوری، پردازش و نگهداری می کند.
این کتابخانه که به نام موزه ماتنادران می باشد، یک تعریف کلی برای انبار نسخ خطی، آرشیو، و کتابخانه کتب چاپی که اساس مؤسسه تحقیقاتی علمی معروف به ماتنادران است. نسخه ‌های خطی باستانی مسروپ ماشتوتس در ایروان وارمنستان را تشکیل می ‌دهد.
کلمه ماتنادران مخفف "کتابخانه" در زبان ارمنی قدیم است و هنوز در ارمنستان مدرن برای اشاره به انبارهای نسخ خطی کتابخانه ها در وین، ونیز و اورشلیم از این کلمه استفاده می شود.
ماتناداران در ایروان در دو ساختمان مجاور واقع شده است. یکی از آنها که توسط معمار ارمنی شوروی، مارک گریگوریان در سال های (1987-1900) طراحی شده است. برای اطلاع از تور ارمنستان به سایت تریپ مراجعه کنید.
انبار نسخ خطی، کتابخانه کتب چاپی و آرشیو اسناد بخش تحقیقات موسسه در ساختمان جدید طراحی شده توسط آرتور مسچیان قرار دارد که از 21 شهریور 1390 برای بازدید عموم باز شد.

مجموعه کتابخانه باستانی در ایروان

مجموعه کتابخانه باستانی موزه ماتنادران

تعداد نسخ خطی در کتابخانه ی موزه ماتناداران زمانی افزایش یافت که متخصصان در تهیه، شرح و نگهداری نسخ خطی مشارکت داشتند. در سال 1892 ماتنداران دارای 3158 نسخه خطی بود و در آستانه جنگ جهانی اول دارای 4060 نسخه خطی بود. 
نسخه خطی که در سال 1915 به مسکو برده شده بود در آوریل 1922 به ارمنستان بازگردانده شد. 1730 نسخه خطی دیگر که از سال 1915 تا 1921 جمع آوری شده بود به این مجموعه اضافه شد. 
در 17 دسامبر 1929، کتابخانه باستانی ماتنداران به عنوان مالکیت دولتی تعیین شد. اندکی پس از آن، ماتنداران مجموعه ‌هایی را از مؤسسه زبان ‌های شرقی لازاریان مسکو، مدرسه علمیه نرسسیان تفلیس، انجمن قوم ‌نگاری ارمنی و موزه ادبی ایروان دریافت کرد. در 3 مارس 1959، به دستور دولت ارمنستان، ماتنداران به بخش های تخصصی برای حفظ علمی، مطالعه، ترجمه و انتشار نسخه های خطی سازماندهی شد. بخش های مرمت و صحافی تأسیس شد و نسخه های خطی و اسناد بایگانی به طور سیستماتیک توصیف و فهرست نویسی شدند.

الفبای ارمنی روی دیوار کتابخانه

مؤسسه نسخ خطی باستانی که در سال 1957 ساخته شد، توسط مارک گریگوریان طراحی شد. چند پله به مجسمه مسروپ ماشتوتس منتهی می شود که حروف الفبای ارمنی در پشت آن حک شده است. 
کتاب های خطی و تصاویر فوق العاده آن ها در سالن نمایشگاه در طبقه اول به نمایش گذاشته شده است. قدیمی ترین کتاب پوستی موجود در موزه انجیل لازاروس است که در سال 887 نوشته شده است. 
قطعاتی از نسخه های خطی قبلی مربوط به قرن پنجم تا هشتم وجود دارد. قدیمی ترین نسخه خطی کاغذی مربوط به سال 981 است. 
قدمت این مجموعه به سال 405 باز می گردد، زمانی که سنت مسروپ ماشتوتز الفبای ارمنی را ایجاد کرد. قدیس مسروپ ماشتوتس در آموزش به نوکیشانش با مشکل مواجه شد، زیرا خط ‌های یونانی، فارسی و سریانی که در آن زمان استفاده می ‌شد برای نمایش بسیاری از آواهای پیچیده زبان مادری ‌شان مناسب نبود. او با حمایت پادشاه ورامشاپوه الفبای نوشتاری ارمنی را ایجاد کرد و با تأسیس مدارس شروع به تبلیغ آن کرد. 
اولین بنای یادبود این ادبیات ارمنی نسخه کتاب مقدس ترجمه شده از متن سریانی توسط موسی کورنی در حدود سال 411 بود. این نسخه که اکنون در کلیسای ارمنی مورد استفاده قرار می گیرد، در حدود سال 434 تکمیل شد. 
در دوران باستان و در قرون وسطی، نسخه‌ های خطی با احترام در ارمنستان محافظت می ‌شد. صومعه‌ ها و دانشگاه‌ های بزرگ دارای اتاق‌ های نگارش خاصی بودند که کاتبان، دهه ‌ها در آنجا می ‌نشستند و با کتاب ‌های دستی دانشمندان و نویسندگان ارمنی و ترجمه ارمنی آثار نویسندگان خارجی نسخه ‌برداری می ‌کردند.

کتابخانه باستانی ایروان فقط یکی از جاذبه‌های گردشگری ارمنستان است. برای آشنایی با سایر جاهای دیدنی ارمنستان، پیشنهاد می‌کنیم مقاله‌ای که بر روی سایت ما منتشر شده‌است را بخوانید.

خلاصه ای از تاریخ ایروان

خلاصه ای از تاریخ ایروان

آثار مورخان ارمنی منابع اولیه درباره تاریخ ارمنستان و کشورهای اطراف آن است. اولین اثر تاریخ نگاری ارمنی، زندگی ماشتوتس در دهه 440 نوشته شد و در نسخه ای از قرن سیزدهم و چهاردهم حفظ شده است. 
تاریخ آگاتانجلوس مبارزه با بت پرستی در ارمنستان و به رسمیت شناختن مسیحیت به عنوان یک دین دولتی در سال 301 را توصیف می کند. 
این تاریخ حاوی اطلاعات مهمی در مورد روابط ارمنستان و روم و ارمنستان و ایران و همچنین تاریخ مردمان ماوراءالنهر است. تاریخ ارمنستان نوشته مووسس خورناتسی اولین تاریخ نگار مردم ارمنی از دوران اساطیری تا قرن پنجم پیش از میلاد بوده است.
منابع خورناتسی برای تاریخ ارمنستان شامل داستان های عامیانه ارمنی و افسانه ها و مردمان دیگر، کتیبه های سنگی و اسناد رسمی است. 
قدیمی ترین آن ها اشاره ‌ای به رستم قهرمان مردمی ایران است. این اثر بیش از 200 سال توسط محققان مورد مطالعه قرار گرفته و به زبان های متعدد ترجمه شده است.
دو نسخه از تاریخ ارمنستان نوشته غازار پرپیچی، مورخ دیگر قرن پنجم، در ماتنداران نگهداری می شود. آثار او به وقایع تاریخی دوره 387 تا 486 بعد از میلاد اشاره دارد و شامل وقایعی است که در ایران، امپراتوری بیزانس، گرجستان، آلبانی و سایر کشورها رخ داده است. 
مورخ قرن یازدهم، در مورد تهاجمات ترکیه و بیزانس و مهاجرت دسته جمعی ارامنه به کشورهای خارجی گفته است او درگیری های داخلی از جمله عدم صداقت بازرگانان، تقلب، رشوه، منفعت شخصی و اختلافات بین شاهزادگان که شرایط سختی را در کشور ایجاد کرد، را توصیف کرده است. 
از قرن چهاردهم تا شانزدهم تنها یک مورخ معروف به نام توما متسوپتسی  وجود داشت که تاریخ تهاجمات تامرلان و فرزندانش را به ارمنستان ثبت کرده است. وقایع نگاران کوچک این دوره به شرح زندگی سیاسی و اجتماعی آن زمان می پردازند.
قرون هفدهم و هجدهم از نظر آثار تاریخی جزئی و مهم غنی بود. تاریخ ارمنستان در قرن هفدهم، به رویدادهای 1601-1662 در ارمنستان، آلبانی، گرجستان، ترکیه، ایران و در جوامع ارمنی استانبول، اصفهان و لووف می پردازد. 

آثار جغرافیایی ایروان در کتابخانه باستانی 

نویسندگان ارمنی آثاری در مورد کشورهای دور و نزدیک، جمعیت آنها، زندگی سیاسی و اجتماعی نوشتند. تعدادی از آثار جغرافی دانان ارمنی قرون وسطی در کتابخانه ماتنداران نگهداری می شود. 
قدیمی ترین آنها، جغرافیای محقق قرن هفتم، آنانیا شیراکاتسی است که از تعدادی منابع جغرافیایی جهان باستان برای ارائه اطلاعات کلی در مورد زمین، سطح آن، کمربند های آب و هوایی، دریاها و غیره استفاده می کند. 
یکی دیگر از آثار شیرکاتسی، سفرنامه است که به صورت هفت نسخه خطی نگهداری می شود، حاوی اصل فهرست شهرهای هند و ایران است که در قرن دوازدهم گردآوری شده است. 
نویسنده پس از سفر به هند، راه های اصلی و فواصل شهرها را ذکر کرده و از زندگی اجتماعی کشور، روابط تجاری و زندگی و آداب و رسوم مردم هند اطلاعاتی به دست می دهد.
دست نوشته ها همچنین حاوی اطلاعاتی درباره قطب شمال است. نویسنده قرن سیزدهم، هوهانس یرزنکاتسی، دورترین بخش غیر مسکونی و سرد زمین را توصیف می کند.
وی پس از رسیدن به سواحل اقیانوس اطلس، اطلاعاتی در مورد شهرهای اروپایی، اندازه جمعیت آنها، چندین بنای معماری و آداب و رسوم و سنت ها ارائه کرد. نویسنده قرن پانزدهم، هوهانس آختامارتسی، برداشت های خود از اتیوپی را ثبت کرده است.
کنستین ژوغایتسی در کتاب درسی تجارت خود، کالاهایی را که در شهرهای هند، فارس، ترکیه به فروش می  ‌رسید، قیمت آن‌ها، سیستم ‌های ارزی کشورهای مختلف و واحد های اندازه ‌گیری مورد استفاده در آنجا را شرح داد.

دستور زبان در کتابخانه باستانی

کتاب های دستور زبان در کتابخانه باستانی

اولین آثار دستوری، در قرن پنجم در ارمنستان نوشته شدند. عمدتاً ترجمه هایی هستند که برای استفاده در مدرسه در نظر گرفته شده بودند.
مفسران ارمنی این اثر عبارتند از: داوود، مووسس کرتوغ (قرن پنجم و ششم)، استپانوس سونتسی (735)، گریگور ماگیستروس (990-1059)، هوهانس یرزنکاتسی (1293) است.
دستور نویسان آمنیایی با به کار بردن اصول دیونیسیوس در زبان ارمنی، دستور زبان منحصر به فردی را ایجاد کردند. استپانوس سونتسی اصولی را برای بیان دقیق اصوات و هجاهای جداگانه ایجاد کرد و اولین طبقه بندی مصوت ها و دوفتونگ ها را انجام داد. 
از قرن دوازدهم و سیزدهم استفاده از زبان گفتاری  در آثار ادبی آغاز شد. هوهانس یرزنکاتسی در مجموعه ای از تعریف گرامر پیشنهاد کرد که دستور زبان موانع بین فکر و گفتار انسان را از بین می برد.
کتابخانه ماتناداران همچنین دارای تعدادی کتاب عربی و کتابهای درسی صرف و نحو عربی است. اکثر آن ها کتاب های درسی به نام سرفمیر هستند.

کتاب های فلسفه در ایروان ارمنستان

اندیشه فلسفی در ارمنستان باستان و قرون وسطی به درجه بالایی از پیشرفت رسید. نسخ خطی کتاب های ماتنداران شامل آثار بیش از 30 فیلسوف ارمنی مانند ازنیک کوغباتسی، مووسس کرتوغ (قرن پنجم)، داوید آنهاقت (قرن 5-6)، استپانوس سونتسی (قرن هشتم) و غیره است.
فیلسوفان ارمنی قرون وسطی به تقدم چیزهای محسوس علاقه مند بودند. هوهان ووروتنتسی، فیلسوف برجسته اواخر قرون وسطی و مؤسس دانشگاه تاتف، تفسیر مقوله های ارسطو را نوشته است. ترجمه هایی که اصل آنها مفقود شده و تنها از طریق ترجمه ارمنی آنها شناخته می شود، برای علم جهانی ارزش استثنایی دارد. 

کتاب های دارو و پزشکی در کتابخانه ایروان

منابع پزشکی ارمنی که از قرن پنجم شروع می شود ذکر شده است. پزشکی از قرن یازدهم تا پانزدهم در ارمنستان رونق داشت. پزشکانی مانند مخیتر هراتسی (قرن دوازدهم)، ابوسعید (قرن دوازدهم)، گریگوریس (قرن دوازدهم و سیزدهم)، فراج (قرن سیزدهم) و امیردولت آماسیاتسی (قرن پانزدهم) از دستاوردهای پزشکی یونان و عرب و خود استفاده کردند. 
کالبد شکافی در ارمنستان برای اهداف آموزشی در آغاز قرن دوازدهم مجاز بود. در دیگر کشورهای اروپا  این کارتا قرن شانزدهم مجاز نبود. 
ابزار پزشکی که در بسیاری از مناطق ارمنستان نگهداری می شود، گواه عمل جراحی در آن زمان را می دهد. نسخه خطی شماره 415، نوشته گریگوریس شامل یک مطالعه پزشکی عمومی است. 
او با فیزیولوژی پاتولوژیک، آناتومی، پیشگیری و درمان بیمارستانی سروکار داشت و سیستم عصبی و مغز را به عنوان اعضای حاکم بر بدن معرفی کرد.
وی در کتاب «بی فایده برای جاهلان» تجربیات پزشکان ارمنی و خارجی قرون وسطی را به ویژه در زمینه داروشناسی خلاصه کرده است.

کتاب های ریاضی کتابخانه باستانی

کتابخانه باستانی ماتناداران بخشی هایی در ضمینه علمی و رياضی دارد كه شامل نسخه های باستانی و عناصر اقليدس است. کتاب حساب نوشته آنانیا شیراکاتسی، محقق قرن هفتم، قدیمی ترین نسخه خطی کامل حفظ شده در زمینه حساب است و شامل جداول چهار عمل اصلی در ریاضی می باشد.
شیراکاتسی اصول گاهشماری مصریان، یهودیان، آشوریان، یونانیان، رومیان و اتیوپی ها را ذکر کرد و از حرکت سیاره ای و تناوب ماه گرفتگی و خورشید گرفتگی سخن گفته است.
او کهکشان راه شیری را "توده ای از ستارگان پراکنده و کم نور" می دانست و معتقد بود که "ماه نور طبیعی ندارد و نور خورشید را منعکس می کند" او خورشید گرفتگی را نتیجه موقعیت ماه بین خورشید و زمین توصیف می کند. 
ریاضیدانان ارمنی بهترین آثار ریاضی کشورهای دیگر را ترجمه کردند. چندین فصل از کتاب عناصر هندسه اقلیدس در ترجمه ارمنی حفظ شده است. برخی از  آثار ریاضی ‌دانان خارجی نیز در این کتابخانه نگهداری می‌ شود. 

کتابخانه ی باستانی امروزی در ایروان

کتابخانه ی باستانی امروزی در ایروان

امروزه کتابخانه یا موزه ماتناداران تعدادی کاتالوگ، کتب راهنمایی از نشانه ‌های نسخه‌ های خطی و نمایه‌ های کارتی را ارائه می ‌دهد. جلدهای اول و دوم فهرست نسخه‌ های خطی ارمنی در سال‌ های 1965 و 1970 منتشر شد که حاوی فهرست ‌های کمکی مفصلی از گاه ‌شماری، قطعات، نام ‌های جغرافیایی بود. 
این کتابخانه تعدادی از آثار کلاسیک ادبی قدیمی ارمنی از جمله آثار مورخان ارمنی باستان را منتشر کرده است. تاریخ گرجستان، ترجمه ارمنی فیلسوفان یونانی تئون اسکندریه (قرن اول)، زنون و هرمس تریسمگیستوس (قرن سوم)، آثار فیلسوفان ارمنی و شاعران قرون وسطی را در خود جای داده است.
کتابخانه ماتنداران دائماً در حال دستیابی به نسخ خطی موجود در کشورهای دیگر است. امکانات عالی برای نگهداری و نمایش نسخ خطی گرانبها در ماتناداران ماشتوتس، همراه با شهرت جهانی آن، افراد را چه در ارمنستان و چه در خارج از کشور ترغیب کرده است تا نسخ خطی و قطعات حفظ شده را به ماتنداران اهدا کنند. 
چند صد کتاب مربوط به قرن سیزدهم تا هجدهم اخیراً توسط ارمنیان ساکن لیبی، سوریه، فرانسه، بلغارستان، رومانی، هند و ایالات متحده ارسال شده است. 
علاوه بر این، پروژه ای برای ثبت و فهرست نویسی نسخه های خطی ارمنی که توسط افراد نگهداری می شود در حال انجام است. و به منظور حمایت از تحقیقات علمی و تکمیل مجموعه، که در حال حاضر بیش از 100 هزار نسخه خطی، سند و قطعه دارد، انجام شده است.

چکیده مطلب

موسسه نسخه ‌های خطی باستانی کتابخانه و موزه ماتناداران در ایروان ارمنستان یکی از غنی ‌ترین انبارهای نسخ خطی و کتاب در جهان است. 
قدمت این مجموعه به سال 405 برمی گردد، زمانی که قدیس مسروپ ماشتوتز الفبای ارمنی را ایجاد کرد و شاگردان خود را به ادسا، قسطنطنیه، آتن، انطاکیه، اسکندریه و سایر مراکز یادگیری برای مطالعه زبان یونانی و بازگرداندن شاهکارهای ادبیات یونانی فرستاد. 
پس از سال 1441، زمانی که اقامتگاه کاتولیکوس اعظم ارامنه به اچمیادزین منتقل شد، صدها نسخه خطی در آنجا و در صومعه های اطراف، به ویژه در قرن هفدهم، کپی شد. 
در طول قرن هجدهم، ده‌ها هزار نسخه خطی ارمنی در طی تهاجمات مکرر، جنگ ‌ها و غارت ‌های مکرر از بین رفتند یا با خود برده شدند. 
در اواخر قرن نوزدهم، این مجموعه گسترش یافت، زیرا دانشمندان دست ‌نوشته ‌هایی را که در سراسر اروپا پراکنده شده بود، تهیه و حفظ کردند. 
در سال 1920، این مجموعه که در مقر کلیسای حواری ارمنی در اچمیاتسین نگهداری می شد توسط بلشویک ها مصادره شد و با مجموعه های دیگر ترکیب شد و در سال 1939 به ایروان منتقل شد. 
شما می توانید برای بازدید از این کتابخانه باستانی بی نظیر تور ارمنستان تابستان را با ارزان ترین قیمت و بدون واسطه از سایت تریپ تهیه فرمائید. در سفر به ارمنستان دیدن معبد گارنی ارمنستان را از دست ندهید. 

سوالات متداول درباره ی کتابخانه باستانی ایروان

زمان بازدید از  کتابخانه باستانی ایروان کی می باشد ؟

برای بازدید از کتابخانه باستانی ایروان می توانید همه روزه از ساعت 10 صبح تا 5 بعد از ظهر از آن بازدید کنید.

کتابخانه باستانی ایروان چرا معروف است ؟

موسسه نسخه ‌های خطی باستانی کتابخانه ایروان در ارمنستان یکی از غنی ‌ترین انبارهای نسخ خطی و کتاب در جهان است.