آرامگاه خیام نیشابوری؛ شاعر قرن 5 هجری

اهل شعر و شاعری هم که نباشید، با خیام بزرگ و رباعیات دل‌انگیز آن حتما آشنایی کافی دارید. آرامگاه خیام یکی از بهترین جاذبه‌های دیدنی ایران در شهر نیشابور است که گردشگران را به دنیای شیرین و غنی ادبیات و فرهنگ این مرزوبوم می‌برد. این آرامگاه نه فقط به واسطه عمر خیام، شاعر و عارف بزرگ ایران، که به دلیل معماری منحصربه‌فردش همه‌ساله پذیرای خیل عظیمی از گردشگران و علاقه‌مندان به هنر و ادبیات است. با ما همراه باشید تا از آرامگاه خیام و جذابیت‌های بصری این جاذبه بیشتر برایتان بگوییم.

خیام که بود؟

حکیم عمربن‌خیام نیشابوری از شاعران و عارفان قرن پنجم هجری است که علاوه بر شعر و شاعری، در علومی همچون طب، نجوم، فلسفه و ریاضیات هم تبحر بالایی داشت. البته همه دنیا او را با رباعیات دل‌انگیز و شیرینش می‌شناسند؛ اما تقویم جلالی، درمان پسر ملک‌شاه از بیماری آبله و ده‌ها کتاب و رساله‌‌ای که از او به جا مانده، گواه جایگاه علمی این شاعر شیرین‌سخن در علوم مختلف است. همین جایگاه والا هم سبب شده بود تا مردم آن دوران خیام را «حجة‌الخلق» بخوانند.

آرامگاه خیام کجاست؟

مقبره خیام نیشابوری (Tomb of Omar Khayyam Neyshabouri) از بهترین و مهم‌ترین جاذبه‌های فرهنگی ایران است که در شهر نیشابور قرار دارد. این آرامگاه که معماری آن از سلوک و اندیشه خیام برگرفته شده، در ضلع جنوب‌شرقی شهر و در خیابانی با نام همین شاعر واقع شده است. در این مجموعه می‌توانید علاوه‌بر مقبره، موزه‌ای از ابزارها و تجهیزات ستاره‌شناسی قدیم را هم ببینید.

موقعیت جغرافیایی آرامگاه خیام نیشابوری روی نقشه گوگل

تاریخچه و سال ساخت آرامگاه خیام

آنچه که امروز از آرامگاه خیام نیشابوری می‌بینیم، سومین بنایی است که برای یادبود این شاعر پرآوازه ساخته شد. تا قبل از ساخت این بنای باشکوه، مقبره خیام مخروبه‌ای در دل گورستان مرکزی نیشابور بود. تا اینکه توریست‌های خارجی با دیدن آن از دولت ایران خواستند بنا را بازسازی کند؛ اما این تقاضا با مخالفت دولت روبه‌رو شد. 

تاریخ ساخت دومین آرامگاه این شاعر بزرگ به سال 1313 خورشیدی برمی‌گردد. در این دوره همزمان با اجرای جشن هزاره فردوسی، ایده بازسازی نخستین آرامگاه خیام توسط انجمن علمی مطرح و با موافقت دولت ایران روبه‌رو شد. این آرامگاه که فاصله کمی با امامزاده محمد محروق داشت، ترکیبی از یک ساختمان سنگی روباز، دو ایوان بالا و پایین، یک ستون مزین به رباعیات خیام و سکویی چهارگوش بود.

در نهایت در سال 1338 مهندس هوشنگ سیحون، معمار آرامگاه خیام، دست‌به‌کار شد و با اجرای طراحی‌های جدید، شاهکاری دیگر به گنجینه هنر معماری ایران افزود. در این بازسازی، مقبره خیام از جوار امامزاده محمد محروق به مکان فعلی انتقال پیدا کرد و بعد از 4 سال ساخت‌وساز، افتتاح شد.

نمای ظاهری و معماری آرامگاه خیام

مقبره خیام بنایی بتنی با هسته فلز است که در فضایی به وسعت 20 هزار مترمربع توسط مهندس سیحون ساخته شد. در معماری این بنای باشکوه می‌توان المان‌هایی شاخص و زیبا از نجوم، ریاضی و ادبیات مشاهده کرد که ترکیب هر 3 با هم معرف کاملی از شخصیت خیام است.

مقبره خیام برجی استوانه‌ای با ارتفاع 22 متر است که اگر از دور به آن نگاه کنید، شمایلی از یک جام شراب وارونه مقابل چشمانتان نقش می‌بندد. این برج استوانه‌ای 10 پایه با اشکال هندسی مختلف دارد که اطراف آن را هرم‌های سنگی و درون آن را کاشی‌کاری‌ها زیبا مزین به رباعیات خیام تشکیل می‌دهند. بد نیست بدانید که اشعار روی این کاشی‌کاری‌ها کاری منتخب از جلال همایی است که به قلم مرتضی عبدالرسولی با خط خوش نستعلیق روی آن حک شده است.

آرامگاه خیام از بالا نیز شخصیت ستاره‌شناسی خیام را به ما یادآوری می‌کند. سقف آرامگاه خیام را ستاره‌هایی تو در تو تشکیل می‌دهند که از لابه‌لای آن‌ها می‌توان آسمان آبی را مشاهده کرد.

سقف آرامگاه خیام نیشابوری

در نهایت بخش جذاب معماری این بنا هفت خیمه سنگی است که دورتادور این آرامگاه را پوشش می‌دهد و در همراهی با حوض‌های فیروزه‌ای رنگ حالتی کاملا شاعرانه به این فضا می‌بخشد. مهندس سیحون، طراح مقبره خیام، دلیل 7 خیمه را اشاره‌ای به 7 آسمان می‌داند که به نوعی یادآور دستاوردهای خیام در ستاره‌شناسی است. ناگفته نماند که شغل پدر خیام خیمه‌دوزی بوده و این 7 خیمه سنگی، می‌تواند الهامی از این موضوع هم باشد. همه این جزئیات باعث شده تا مقبره خیام نه‌فقط از جاذبه‌های نیشابور، بلکه جزء زیباترین جاهای دیدنی مشهد به شمار رود و گردشگران زیادی در سفر به مشهد، از این آرامگاه زیبا دیدن کنند.

دیگر بخش های آرامگاه خیام نیشابوری

مقبره خیام نیشابوری در دل باغی سحرانگیز و زیبا قرار دارد. این مقبره فقط یکی از دیدنی‌های خیره‌کننده این باغ است. در ادامه، با بخش‌های مختلف آرامگاه خیام آشنا خواهید شد:

موزه تخصصی خیام

این موزه در سال 1376 ساخته شد؛ اما همزمان با برگزاری کنگره جهانی حکیم عمر خیام در سال 1379، افتتاح شد. این موزه 120 مترمربع مساحت دارد و ابزار و تجهیزات علمی را در 4 بخش نسخ خطی، ستاره‌شناسی، ظروف سفالی و ظروف مفرغی به نمایش می‌گذارد. شما می‌توانید با خرید بلیط آرامگاه خیام، به صورت رایگان از این موزه هم دیدن کنید.

موزه تخصصی خیام

کتابخانه خیام

این کتابخانه در گذشته از متعلقات ارامگاه خیام بوده است. اما درحال‌حاضر به کاروانسرای شاه‌عباسی در خیابان امام خمینی انتقال یافته است.

امکانات رفاهی مقبره خیام برای بازدیدکنندگان

مقبره خیام در نیشابور علاوه بر تمام جذابیت‌های بصری، امکانات رفاهی گوناگونی هم دارد که آرامش و حال خوب را برای گردشگران این مجموعه به ارمغان می‌آورد. یکی از بهترین این امکانات که با حال‌وهوای مقبره خیام تناسب دارد، عکاسی با لباس‌های سنتی پرزرق‌وبرق است. گردشگران می‌توانند خاطره لذت‌بخش حضور در این مجموعه جذاب را با ثبت چند عکس یادگاری در آتلیه سنتی این باغ برای همیشه در حافظه خود ماندگار کنند.

وجود غرفه‌های دوست‌داشتنی برای خرید صنایع‌دستی و سوغات مشهد و نیشابور، سفره‌خانه‌ای باصفا، کافه و رستورانی دلباز و یک سوپرمارکت هم سایر امکانات رفاهی این مجموعه فرهنگی-ادبی را تشکیل می‌دهد. علاوه‌بر این، گردشگران می‌توانند خودروی شخصی خود را در پارکینگ این مجموعه پارک کرده و از سرویس بهداشتی، نمازخانه، اطلاعات و اینترنت آن استفاده کنند.

داستان گل های سرخ خیام؛ از آرامگاه او تا مقبره فیتزجرالد

شاید اگر ادوارد فیتز جرالد (مترجم رباعیات خیام) نبود، هیچ‌وقت آوازه و شهرت این شاعر بزرگ به فراتر از مرزهای ایران نمی‌رسید. جایگاه محبوبی که خیام در قلب غربی‌ها دارد، مرهون تلاش‌های همین مترجم خوش‌نام است.

داستان گل سرخ خیام هم اشاره به پیوند محبت‌آمیز این دو شخصیت برجسته یعنی خیام و ادوارد فیتز جرالد دارد. نقل است ویلیام سیمپسون در سفرش به ایران از آرامگاه خیام نیشابور دیدن کرد و در این دیدار به دنبال چیزی می‌گشت تا به عنوان سوغاتی به انگلستان ببرد که چشمش به بوته‌های گل سرخ کنار این مقبره افتاد. او 3 شاخه گل سرخ را به همراه نامه‌ای به انگلستان فرستاد و سر ویلیام دیسلتون با انتقال این بوته‌ها به مزار ادوارد فیتز جرالد، اسباب پیوند همیشگی این مترجم با آن شاعر پرآوازه را فراهم کرد.

عکس آرامگاه خیام

آدرس مقبره خیام نیشابوری

مقبره خیام، در شهر نیشابور، میدان فضل، بلوار شهدا، داخل باغ زیبای خیام قرار دارد. نیشابور در فاصله 134 کیلومتری مشهد است و از شهرهای محبوب گردشگران و زائران حرم رضوی به شمار می‌رود. به همین دلیل بسیاری از گردشگران در سفر به مشهد از این شهر تاریخی و جاذبه‌های زیبایش هم دیدن می‌کنند.

فاصله آرامگاه خیام تا نیشابور 7 کیلومتر است که پیمودن آن با خودرو شخصی، حدود 4 دقیقه زمان می‌برد. درصورتی که نیاز به کسب اطلاعات بیشتر از این مجموعه را دارید، می‌توانید با تلفن آرامگاه خیام به شماره 05142224515 تماس بگیرید.

نحوه رسیدن به آرامگاه خیام از مرکز شهر

برای دسترسی به مقبره بزرگ خیام با خودرو شخصی، باید مسیر بلوار آزادگان، میدان شادیاخ و خروجی بلوار خیام را سپری کنید تا به این جاذبه برسید. درصورتی که زمان کافی برای گشت‌وگذار در این محوطه را دارید، فاصله آرامگاه خیام و عطار را که چیزی حدود 2 کیلومتر است، پیاده طی کنید تا سفر عرفانیتان کامل شود.

اما اگر با هواپیما سفر می‌کنید، باید پرواز خود را به مقصد فرودگاه مشهد رزرو کنید؛ زیرا نیشابور فرودگاه ندارد. سپس به مرکز شهر نیشابور رفته و با تاکسی‌های خطی یا اتوبوس، خود را به آرامگاه برسانید. اتوبوس‌های خط 10 نزدیک‌ترین ایستگاه به این جاذبه را دارند. با سوارشدن در این خط می‌توانید در ایستگاه بلوار خیام پیاده شوید و بعد از یک پیاده‌روی 3 الی 4 دقیقه‌ای، مقبره این شاعر پرآوازه را ببینید.

هزینه بازدید و ساعت کاری آرامگاه خیام

آرامگاه خیام شاعر همه‌روزه از ساعت 8 صبح تا 19:45 شب میزبان گردشگران است. اگر قصد بازدید از کل مجموعه را دارید، باید حدود 2 ساعت زمان بگذارید؛ اما برای بازدید از موزۀ این مجموعه فقط از ساعت 8 صبح تا 5 بعدازظهر فرصت دارید.

پیشنهاد می‌کنیم برای سفر به نیشابور و بازدید از مقبره خیام که در فضای باز قرار دارد، فصل بهار یا ابتدای پاییز را انتخاب کنید. در این موقع از سال، آب و هوای شهر معتدل است و نسیم خنکی که می‌وزد، روحتان را تازه می‌کند. ضمنا فراموش نکنید که برای بازدید از مقبره خیام در سال 1403، باید نفری 20 هزار تومان بپردازید. این رقم برای گردشگران خارجی به 150 هزار تومان افزایش پیدا خواهد کرد.

دیگر جاذبه های نزدیک به مقبره خیام در نیشابور

در اطراف آرامگاه خیام سیحون جاذبه‌های دیدنی دیگری هم برای سیاحت و گردش شما وجود دارد که بهترین آن‌ها عبارتند از:

• آرامگاه عطار: مقبره یکی از شاعران و عرفای معروف ایران که مقبره او در 2 کیلومتری مقبره خیام قرار دارد.
• آرامگاه کمال‌الملک: مقبره محمد غفاری، پدر نقاشی ایران، که در دوران قاجار و اوایل دوره پهلوی زندگی می‌کرد.
• مسجد و آرامگاه محمد محروق: از بناهای مذهبی دوره صفویه که پیکر محمد محروق، از نوادگان امام سجاد (ع) را در بر گرفته است.
• مجتمع اخترشناسی و افلاک‌نمای خیام: یک مجتمع فرهنگی چندمنظوره که شما را با پدیده‌های جالب افلاکی آشنا می‌کند.
• کاخ شادیاخ: تاریخی‌ترین محله شهر کهن نیشابور که قدمت آن به اوایل سده سوم هجری می‌رسد.
• قلعه لک‌لک آشیان: از مهم‌ترین آثار تاریخی متعلق به دوره قاجار است.
• بازار تاریخی نیشابور: بازاری تاریخی، مسقف و سرپوشیده که به سوق‌القدیم هم شهرت دارد.
• کاروانسرای شاه عباسی: از بهترین کاروانسراهای متعلق به شاه‌عباس که با غرفه‌های صنایع‌دستی نیشابور احاطه شده است.
• مسجد جامع نیشابور: مسجدی قدیمی با کتیبه‌ها و تزئینات چشم‌نواز که ردپایی از معماری عصر تیموریان را با خود دارد.

آرامگاه کمال‌الملک

هتل های خوب نیشابور در نزدیکی آرامگاه خیام و عطار

در اطراف بنای آرامگاه خیام فقط اقامتگاه‌های بومگردی و هتل‌های سنتی جا خوش کرده‌اند. ازهمین‌رو، اگر انتخاب‌تان هتلی 5 ستاره با امکانات رفاهی مجلل باشد، باید به بهترین هتل های 5 ستاره مشهد فکر کنید. اما اگر می‌خواهید در فضایی سنتی با حال‌وهوای تاریخی و بومی نیشابور اقامت داشته باشید، پیشنهاد ما گزینه‌های زیر است:

• هتل 5 ستاره امام رضا: 6.3 کیلومتر
• هتل 4 ستاره کمال‌الملک: 4.6 کیلومتر
• هتل 3 ستاره ارم: 5.1 کیلومتر
• بوتیک هتل 3 ستاره دژ نیشابور: 1 کیلومتر
• اقامتگاه بومگردی مشاهیر: 2.7 کیلومتر

بهترین رستوران ها و غذاخوری های اطراف آرامگاه خیام

اگر مقصدتان مقبره باصفای خیام باشد، می‌توانید در رستوران‌ها و کبابی‌های این محله دلی از عزا درآورید. البته قطعا کیفیت آن‌ها به پای بهترین رستوران های مشهد نمی‌رسد؛ اما سعی می‌کنیم در این قسمت بهترین و نزدیک‌ترین غذاخوری‌ها را به شما معرفی کنیم:

• رستوران سنتی داریوش: شهرک خیام، بلوار خیام، مقابل در ورودی آرامگاه خیام
• رستوران آسیایی دژ: شهرک خیام، بلوار آزادگان، بلوار خیام، بلوار شهدا
• رستوران جوجه طلایی: بلوار جمهوری، محله مهرآباد

نکاتی برای تجربه بهتر بازدید از آرامگاه خیام

برای اینکه خاطره‌ای خوش از گشت‌وگذار در مقبره خیام در ذهنتان ثبت شود، بهتر است فصل بهار را برای بازدید از این جاذبه انتخاب کنید. این مقبره نمادی کامل و تمام‌عیار از فرهنگ غنی این سرزمین است. بنابراین، توصیه می‌کنیم در بازدید از مقبره خیام، حتما کتاب رباعیات او را به همراه داشته باشید. جلوگیری از ریختن زباله، آسیب زدن به گل‌ها و گیاهان و اتراق در محوطه باغ هم که نیازی به گفتن ندارد و فرهنگ غنی شما عزیزان را منعکس می‌کند. رعایت این نکات ساده اما مهم، گامی موثر در راستای حفظ فرهنگ بااصالت کشورمان ایران است.

آرامگاه خیام نیشابوری؛ اسطوره‌ای از هنر و فرهنگ ایران

ایران، کم شاعر خوش‌نام و پرآوازه ندارد و خیام، قطعا یکی از بهترین و تاثیرگذارترین آن‌هاست. ما در این نوشتار تلاش کردیم تا با شرح کامل این موضوع که آرامگاه خیام در کجاست، چه پیشینه‌ای دارد و معماری آن چگونه است، شما را برای بازدید از این جاذبه ترغیب کنیم. حالا اگر حس کنجکاوی‌تان برای تماشای این جاذبه دیدنی زنده شد، کافی است بلیط هواپیما مشهد را رزرو کنید تا در اولین تعطیلی پیش رو مهمان مقبره باصفای این شاعر بزرگ باشید.