کلیسای وانک اصفهان؛ آسمانی از نقاشی های ارامنه

چرا اصفهان به نصف جهان معروف است؟ به این دلیل که بناهای تاریخی اصفهان در دنیا همتا ندارند. کلیسای وانک، سی و سه پل، نقش جهان، چهل‌ستون، مسجدها و عبادتگاه‌های این شهر با معماری خارق‌العاده خود، چشم هر بیننده‌ای را خیره کنند؛ طوری‌که ساعت‌های متمادی می‌توانید غرق در زیبایی‌های این شهر تاریخی شوید.

در این میان، کلیسای وانک نه تنها از جذاب‌ترین بناهای اصفهان است، بلکه شهرتی جهانی دارد. اگر تا‌به‌حال این کلیسا را از نزدیک ندیده‌اید، بدون فوت وقت بلیط اصفهان را خریداری کنید. البته پیش از سفر، مطالعه مقاله زیر را از دست ندهید.

کلیسای وانک کجاست؟

کلیسای وانک (به انگلیسی Vank Cathedral) واقع در محله جلفای اصفهان، بزرگ‌ترین و مشهورترین کلیسای ایران است. این کلیسا توسط ارامنه مهاجر در زمان شاه عباس صفوی ساخته شد و به‌تدریج به‌شکل امروزی درآمد. وانک یکی از ۱۳ کلیسای باقی‌مانده در محله ارمنی‌نشین جلفا محسوب می‌شود و همچنان برای مسیحیان اهمیت بالایی دارد. این کلیسا را با نام‌های «آمنا‌پرکیج» و «نجات‌دهنده مقدس» نیز می‌شناسند. وانک یکی از محبوب‌ترین آثار تاریخی در ایران به شمار می‌رود و سالانه بازدیدکنندگان بسیاری دارد.

موقعیت جغرافیایی کلیسای وانک اصفهان روی نقشه گوگل

تاریخچه و قدمت کلیسای وانک

کلیسای وانک در سال 1606 به دستور شاه عباس دوم و با همکاری ارامنه جلفا ساخته شد. البته این کلیسا در ابتدا ساختمان کوچکی واقع در جنوب غربی بنای امروزی بود و کلیسای هاکوپ نام داشت. حدود 50 سال پس از اتمام کلیسای هاکوپ، کلنگ ساخت بنای جدید زده شد. نام کلیسای وانک را نیز از کلیسایی در نخجوان ارمنستان الهام گرفته‌اند.

این کلیسا معماری خارق‌العاده‌ای دارد و به نقاشی‌های رنگارنگش مشهور است. وانک در سال 1310 به ثبت ملی رسید و از زیباترین کلیساهای موجود در ایران به شمار می‌رود. در ادامه با معماری کلیسای وانک و بخش‌های مختلف این کلیسای باشکوه آشنا خواهید شد. 

معماری کلیسای وانک اصفهان

کلیسای وانک اصفهان در زمینی به مساحت 8700 متر مربع ساخته شده است. با اینکه در سال‌های گذشته برای نمای اغلب کلیساها از سنگ استفاده می‌کردند؛ اما نمای بیرونی وانک آجری است. ورودی چوبی و بزرگ کلیسا رو به بنای اصلی باز می‌شود. بالای در ورودی نیز شاهد نقاشی‌های رنگارنگ و جذابی خواهید بود. در دو طرف ورودی کلیسا اتاق‌هایی برای پذیرایی از مهمان‌ها ساخته شده‌اند که امروزه حکم اتاق نگهبانی را دارند.

کلیسای وانک برخلاف سایر کلیساها که گنبد مخروطی دارند، دو گنبد دو‌پوسته مدور در بالای سالن اجتماعات عمومی و بر فراز محراب دارد. دورتادور گنبد نیز هشت پنجره بزرگ تعبیه کرده‌اند. پلان کلیسا مربعی است و برای طراحی آن از مساجد دوره صفویه الهام گرفته‌اند. نقاشی‌های روی سقف‌ها و دیوارهای کلیسای وانک نیز از زیباترین بخش‌های این کلیسا هستند که تصاویر مذهبی متعددی را به نمایش گذاشته‌اند.

تصاویر کلیسا وانک اصفهان

بخش های مختلف کلیسای وانک جلفا

کلیسای وانک جلفا از بزرگ‌ترین و زیباترین کلیساهای ایران و جاهای دیدنی اصفهان به شمار می‌رود که شامل بخش‌های مختلفی است. از جمله این بخش‌ها می‌توان به موزه کلیسا، نیایشگاه اصلی، مقبره بزرگان ارامنه، برج‌های ناقوس، کتابخانه، چاپخانه و بنای یاد‌بود ارامنه اشاره کرد. در حقیقت، این کلیسا فقط محلی برای عبادت نیست؛ بلکه نماینده تاریخی، مذهبی و فرهنگی قرن 17 محسوب می‌شود و جاذبه‌های فراوانی دارد. با ما همراه باشید تا در ادامه، هر‌کدام از بخش‌های مختلف کلیسای وانک جلفا را به شما عزیزان معرفی کنیم.

1) موزه کلیسای وانک

در باور پیروان دین مسیح، کلیسا فقط مکانی برای عبادت نیست؛ بلکه جایی برای حفظ و انتقال فرهنگ به نسل‌های بعدی به شمار می‌رود. از‌این‌رو اغلب کلیساهای سراسر جهان شامل موزه نیز هستند. موزه کلیسای وانک جلفا در ضلع شمالی کلیسا قرار گرفته و بیش از 100 سال قدمت دارد. در این موزه می‌توانید اشیا قدیمی و ارزشمند، نقاشی‌های مهم تاریخی و کتب خطی نفیس را مشاهده کنید.

بخشی از موزه کلیسای وانک

2) نیایشگاه اصلی کلیسا

نیایشگاه کلیسای وانک در بخش شمالی این کلیسا قرار گرفته و محلی برای عبادت و انجام مراسم‌های خاص ارامنه است. این نیایشگاه دو بخش دارد و از جذاب‌ترین قسمت‌های کلیسا به شمار می‌رود. دیوارهای نیایشگاه کلیسای وانک با کاشی‌های منقوش تزئین شده و سقف گنبدی آن نیز پوشیده از نقاشی‌های مربوط به عیسی مسیح و داستان‌های انجیل است.

3) مجسمه ها و تندیس های مشاهیر ارمنی

مجسمه‌ها و تندیس‌های سنگی مشاهیر ارمنی در بخش ورودی کتابخانه کلیسا به‌چشم می‌خورند. این تندیس‌های نیم‌تنه با ظرافت تمام ساخته شده‌اند و از جاذبه‌های کلیسا به شمار می‌روند. عجیب‌ترین مجسمه متعلق به خاچاطور کساراتسی، اسقف اعظم ارامنه است. این مجسمه بزرگ در کنار ورودی موزه کلیسای وانک قرار دارد و به شی‌ء عجیبی در دستان خود خیره شده است. کساراتسی یکی از شخصیت‌های مذهبی مهم در دهه 17 میلادی محسوب می‌شود که اولین چاپخانه را در ایران راه‌اندازی کرد.

مجسمه مشاهیر ارمنی در کلیسای وانک

4) مقبره بزرگان ارمنی

در صحن و دیوارهای کلیسا بیش از 50 سنگ قبر وجود دارد. این گورها متعلق به روحانیون، افراد خیر و مشاهیر مسیحی است. حتی برخی از این افراد خارجی بوده‌ و در ایران سکونت داشته‌اند. اسقف اعظم طادئوس بگنازاریان، کشیش ارشد کارپت تومیکیان، اسقف هوهاننس و دخترش واردینه، کلانتر غوکاس و بسیاری از افراد نامدار دیگر در کلیسای وانک به‌خاک سپرده شده‌اند. در بازدید از کلیسا می‌توانید از این مقبره‌ها نیز بازدید کنید.

نمای داخلی کلیسای وانک

5) چلیپا سنگ یا خاچکار اسقف اعظم مسروپ

چلیپا سنگ یا خاچکار نام لوح‌هایی سنگی است که روی آن‌ها نقش صلیب کنده‌کاری می‌شود. این هنر بین ارمنی‌ها رایج بوده است و قدمت آن به دوره باستان برمی‌گردد. چلیپا سنگ کلیسای وانک به‌یاد اسقف اعظم مسروپ، اولین پیشوای مذهبی ارامنه جلفا، در سال 1396 کنده‌کاری شده است. هنرمند آرداک هامبارسومیان، به‌منظور حفظ میراث معنوی و هنری ارامنه، طرح این لوحه سنگی را از چلیپاسنگ‌های قدیمی الهام گرفته است.

6) برج ساعت

برج ساعت که با نام برج ناقوس اول نیز از آن یاد می‌شود، در سمت راست ورودی کلیسای وانک اصفهان قرار دارد. یک ساعت 300 کیلو‌گرمی در بالای برج و درست پایین طبقه سوم تعبیه شده است. برج ساعت از ابتدا در کلیسا وجود نداشت و 38 سال پس از ساخت بنا، توسط ماردیس هونتانیان ساخته شد. ساعت این برج سه طبقه همچنان کار می‌کند و نمایش‌دهنده گذر زمان است.

برج ساعت کلیسای وانک

7) برج ناقوس دوم

برج ناقوس دوم، بین گنبد کوچک و دیوار غربی کلیسا قرار گرفته است. مساحت این برج مربعی به هشت متر‌مربع می‌رسد. در تقاطع اضلاع برج یک ستون آجری دیده می‌شود که حدود سه متر ارتفاع دارد. فاصله بین تیر و ستون‌ها نیز با یک قوس جناغی زیبا پوشانده شده است. برج ناقوش دوم اثری هنرمندانه و تماشایی محسوب می‌شود.

8) کتیبه های داخل کلیسای وانک

چهار کتیبه در بخش‌های مختلف کلیسای وانک وجود دارد که روی هر‌کدام متن‌هایی درباره کلیسا نوشته شده است. اولین کتیبه سر در کلیسا قرار دارد. کتیبه دوم در سردر ورودی غربی مشاهده می‌شود که از جنس کاشی است. نوشته‌های روی این کتیبه با خط طلایی، تاریخچه ساخت وانک را روایت می‌کند.

کتیبه سوم در ورودی برج ناقوس قرار گرفته و از جنس مرمر است. روی این کتیبه درباره تاریخ ساخت برج توسط ماردیوس گورگ هوردانیان نوشته‌اند. او این برج و ساعت را به برادر مرحومش هدیه کرده بود. آخرین کتیبه نیز سمت راست برج ناقوس قرار گرفته و آبی‌رنگ است.

9) کتابخانه وانک

کتابخانه کلیسا در سال 1884 با حکم خلیفه وقت و به‌منظور حفظ کتاب‌های مهم ارامنه راه‌اندازی شد. اکنون بیش از 30 هزار جلد کتاب تاریخی به زبان‌های مختلف در این کتابخانه موجود است. فقط ارامنه اصفهان و شهرهای دیگر اجازه دسترسی به کتاب‌های کتابخانه کلیسای وانک را دارند. سایر افراد باید معرفی‌نامه بگیرند و مراحل خاصی را پشت‌سر بگذارند.

کتابخانه وانک

10) چاپخانه وانک

چاپخانه کلیسای وانک در سال 1630 میلادی توسط خاچاطور کساراتسی راه‌اندازی شده است. کساراتسی در سفر به لهستان با صنعت چاپ آشنا شد و پس از چند سال تلاش، اولین چاپخانه ایران را در حیاط کلیسای وانک اصفهان تاسیس کرد. نخستین کتابی که در این چاپخانه به چاپ رسید، نسخه‌ای از زبور (کتاب مقدس حضرت داود) است که چاپ آن حدود 17 ماه زمان برد. اکنون علاقه‌مندان می‌توانند از ادوات چاپی قدیمی موجود در این مکان دیدن کنند.

11) بنای یادبود شهدای نسل کشی ارامنه

در ضلع شمال غربی کلیسا، بنای یادبود شهدای نژادکشی ارامنه ساخته شده است. این بنای مربعی‌شکل در سال 1975 توسط آلبرت آجمیان طراحی و اجرا شد. هدف از ساخت بنای یادبود در کلیسای وانک، زنده نگه داشتن یاد و خاطره کشته‌شدگان به‌دست دولت عثمانی بوده است. بیش از یک قرن از این نسل‌کشی می‌گذرد؛ اما 24 آوریل هر سال، مراسم یادبود شهدای ارامنه در کلیسا و با حضور جمعی از مردم برگزار می‌شود.

بنای یادبود شهدای نسل کشی ارامنه

12) ساختمان اداری

جالب است بدانید که کلیه امور اداری ارامنه از جمله ازدواج، طلاق، ولادت، مرگ، تنظیم سند و شکایت‌های قضایی در ساختمان اداری کلیسای وانک انجام می‌شود. این ساختمان در بخش جنوبی کلیسا قرار دارد؛ اما فقط برای رسیدگی به امور ارامنه اصفهانی نیست. بلکه ارامنه مناطق جنوبی ایران نیز به این مرکز اجتماعی مراجعه می‌کنند. ساختمان اداری کلیسا وانک در دوره قاجار ساخته شد که حتی ارامنه هندی نیز برای انجام امور اداری خود به آن مراجعه می‌کردند.

عجایب کلیسای وانک

کلیسای ارامنه وانک، فراز‌و‌نشیب‌های بسیاری را از سر گذرانده و بیش از چهار قرن در جای خود استوار مانده است. وجود اولین چاپخانه ایران در حیاط کلیسا و مجسمه اسقف خاچاطور کساراتسی با شیء مرموزی که در دست دارد، از عجایب وانک به شمار می‌روند.

راز عجیب تار موی کلیسای وانک

در میان تمام عجایب و شگفتی‌های این کلیسای جامع، هیچکدام به اعجاب نوشته روی تار مو در کلیسای وانک نیست! بله درست است؛ تار مویی در موزه کلیسا نگهداری می‌شود که روی آن آیات تورات نوشته شده است.

واهرام هاکوپیان، هنرمند ارمنی، در سال ۱۹۷۴ جمله‌هایی از تورات را با استفاده از قلمی از الماس، روی تار موی دختری ۱۸‌ساله نگارش کرد. این تار مو که عجیب‌ترین و منحصربه‌فردترین اثر موجود در کلیسای وانک است، داخل موزه مجموعه نگهداری می‌شود. مفهوم این جمله‌ها درباره حکمت، عدل و فطرت است. با استفاده از میکروسکوپ موجود در موزه می‌توانید جمله‌های نوشته شده روی تار مو را مشاهده کنید.

نقاشی های کلیسای وانک

مهم نیست که عاشق کارهای هنری باشید یا هیچ علاقه‌ای به هنر نداشته باشید؛ نقاشی‌های کلیسای وانک توجه هر بیننده‌ای را به خود جلب می‌کنند. این نقاشی‌ها با دقت و ظرافت روی پارچه، سنگ، چوب، بوم و دیوار کشیده شده‌اند و همه کلیسا را دربرگرفته‌اند. مفهوم نقاشی های کلیسای وانک درباره زندگی حضرت مسیح از بدو تولد تا لحظه عروج، داستان‌های آموزنده کتاب مقدس و تصاویر بهشت و جهنم است.

نقاشی‌های روی دیوار کلیسای وانک

نقاشی های بومی و پارچه ای

نقاشی‌هایی که در محراب کلیسا وانک جلفا و برخی بخش‌های دیگر دیده می‌شوند، روی پارچه کشیده شده‌اند. این نقاشی‌ها اغلب مربوط به داستان‌های موجود در انجیل، کتاب مقدس مسیحیان است. در هر گوشه از کلیسا، طرح‌ها و نقش‌های رنگارنگ به چشم می‌خورند. همین نقاشی‌ها و مضامین مذهبی و آموزنده آن‌ها است که کلیسای وانک را از سایر کلیساهای ایران متمایز کرده‌اند.

نقاشی بهشت و جهنم کلیسای وانک

نقاشی های روی سقف و دیوارها

در کلیسای وانک باید سر به هوا باشید! تا از دیدن نقاشی‌های روی سقف محروم نمانید. نقاشی‌های خوش‌رنگ‌ و جذابی که روی سقف و دیوارهای کلیسا را پوشانده‌، از بدو تولد حضرت مسیح تا به صلیب کشیده شدن او را تصویر کرده‌اند. حتی نقش‌هایی از آخرین شام حضرت نیز روی دیوارهای کلیسا دیده می‌شوند.

یکی از جذاب‌ترین نقاشی‌ها که داستانی دنباله‌دار را روایت می‌کند، از اتاقک مخصوص اشیا شروع می‌شود و دور‌تادور کلیسا ادامه دارد. نقاشی‌های روی گنبد کلیسا نیز تصاویری از آدم و حوا،‌ خوردن سیب ممنوعه و داستان هابیل و قابیل را به نمایش گذاشته‌اند. تصویر روی سقف شاید زیباترین نقاشی کلیسای وانک باشد. برای تماشای نقاشی‌های روی سقف و دیوار کلیسا وقت بگذارید؛ چرا که روایت‌کننده داستان‌های بسیار جالبی هستند و ارزش فراوانی دارند.

زیبایی های کلیسای وانک در کریسمس

برای تجربه حال‌وهوای کریسمس نیازی نیست به کشورهای همسایه سفر کنید؛ چرا که کلیسای وانک اصفهان کریسمس بسیار زیبایی دارد. از اوایل دی‌ماه، تدارکات کلیسای وانک برای کریسمس آغاز می‌شود. درخت‌های کاج تزئین‌شده، ریسه‌های نورانی و بابانوئل قرمز‌پوش از مهم‌ترین نشانه‌های آغاز سال نو میلادی در کلیسای وانک اصفهان به شمار می‌روند. این کلیسا در اولین روز سال نو تعطیل است؛ اما سایر روزها می‌توانید برای بازدید برنامه‌ریزی کنید. توصیه می‌کنیم بازدید خود را به بهترین شرایط آب‌وهوایی این شهر موکول کنید که در مقاله راهنمای سفر به اصفهان از آن مطلع خواهید شد.

کلیسای وانک اصفهان در کریسمس

آدرس کلیسای وانک و نحوه دسترسی به آن

نشانی کلیسای وانک بسیار سر‌راست و برای همه اهالی شهر، آشنا است. این کلیسا در محله جلفا اصفهان، خیابان نظر شرقی، کوچه کلیسای وانک واقع شده و از چهار طرف به خیابان‌های نظر، شریعتی غربی، توحید و حکیم نظامی می‌رسد. برای دسترسی به این بنا می‌توانید از خودروی شخصی، تاکسی‌های شهری و اینترنتی و مترو استفاده کنید. ایستگاه مترو سی و سه پل حدود ۲۰ دقیقه پیاده‌روی تا کلیسا فاصله دارد.

ساعت بازدید کلیسای وانک

ساعت کاری کلیسای وانک از شنبه تا جمعه، از ساعت ۰۸:۳۰ تا ۱۲:۴۵ و ۱4:۳۰ تا ۱7:۱۵ است. در سفر به اصفهان، برنامه خود را طوری تنظیم کنید که به بازدید از این مجموعه زیبا برسید. متاسفانه بسیاری از گردشگران با زمان‌بندی نادرست، پشت درهای بسته کلیسا می‌مانند.

کلیسای وانک به‌عنوان یک بنای تاریخی و مذهبی اکثر روزهای سال فعال است؛ اما در برخی مناسبت‌ها امکان بازدید از مجموعه وجود ندارد. اولین روز سال نو میلادی، روز میلاد و غسل تعمید حضرت عیسی مسیح، عید پاک، روز طبیعت، یادبود شهدای ارامنه، تاسوعا و عاشورای حسینی، روزهای تعطیل کلیسای وانک است. شما می‌توانید با مراجعه به سایت رسمی مجموعه، جدول تعطیلی این کلیسا را مشاهده کنید.

قیمت ورودی کلیسا وانک اصفهان

گردشگران ایرانی برای بازدید از کلیسا موزه وانک اصفهان باید مبلغ ۴۰ هزار تومان پرداخت کنند. هزینه ورودی برای بازدیدکنندگان خارجی برابر با ۲۰۰ هزار تومان است. این قیمت‌ها ثابت نیست و سالانه تغییر می‌کند. برای اطمینان از این موارد، می‌توانید با شماره ۰۳۱۳۶۲۴۳۴۷۲ تماس گرفته و یا به سایت رسمی کلیسا وانک به آدرس vank.ir سر بزنید.

تماشای کلیسای وانک در سفر به اصفهان

در این مطلب، با کلیسای وانک، یکی از جذاب‌ترین و قدیمی‌ترین کلیساهای ایران آشنا شدیم. این کلیسا بیش از ۴۰۰ سال قدمت دارد و به‌مرور زمان به‌شکل امروزی درآمده است. همچنان جشن‌ها و مراسم‌های دین مسیحی در وانک برگزار می‌شود. این کلیسا فقط جنبه مذهبی ندارد و بخش مهمی از تاریخ ایران را تشکیل می‌دهد. سالانه هزاران نفر از ادیان مختلف با خرید بلیط هواپیما اصفهان راهی نصف جهان می‌شوند و از وانک زیبا دیدن می‌کنند.

آیا شما هم شوق دیدار این کلیسای تاریخی و قصه‌گو را دارید یا قبلا از آن دیدن کرده‌اید؟ در این صورت، حتما از تجربه‌های ناب و خواندنی خود برایمان بنویسید.

سوالات متداول:

1. کلیسای وانک تا کی بازه؟

کلیسای وانک همه‌روزه از ساعت ۰۸:۳۰ تا ۱۸:۱۵ باز است. البته بین ساعت ۱۲:۴۵ تا ۱۵:۳۰ امکان بازدید از آن وجود نخواهد داشت.

2. کلیسای وانک جمعه ها باز است؟

بله؛ امکان بازدید از کلیسای وانک در روزهای جمعه و برخی تعطیلات رسمی نیز وجود دارد.

3. از مرکز شهر اصفهان چگونه به کلیسای وانک برویم؟

محله جلفا در مرکز شهر اصفهان واقع شده و کلیسای وانک در شمال این محله قرار دارد. از خیابان حکیم نظامی، شریعتی، نظر و توحید می‌توانید خود را به کلیسا برسانید. ایستگاه مترو سی و سه پل حدود دو کیلومتر با وانک فاصله دارد. با استفاده از تاکسی‌های شهری و اینترنتی نیز می‌توانید به مقصد برسید.